قراردادهای آتی چیست و چه مشخصات و ویژگیهایی دارد؟
قرارداد یعنی بستن یک پیمان بین دو فرد یا دو سازمان، که بر اساس آن متعهد میشوند کارهایی را انجام بدهند (یا ندهند). در هر قراردادی، راههایی تعبیه شده برای این که زمان اجرای کار، شیوه اجرا و همچنین راههای برونرفت از پیمان ممکن باشند. در نوع خاصی از قرارداد یعنی قرارداد اتی، که بیشتر در حوزه مالی و اقتصادی بسته میشود، معامله نوشته شده و در آینده اجرا میشود، نه بلافاصله بعد از اجرایی شدن متن خود قرارداد. در این مطلب این نوع قرارداد را با هم بررسی می کنیم. قراردادی که نسبت به دیگر مدلها، سن کمتری دارد و حدود پنجاه سال است که وارد بازارهای مالی شده، اما همه قابلیت های مختلف مثل خرید و فروش یا مبادله را در اختیار طرفین میگذارد. اگر در بازارهای مالی فعال هستید، ارز دیجیتال میخرید و می فروشید و یا علاقه دارید وارد بورس شوید، دانستن درمورد این شکل قرارداد برایتان خیلی مفید خواهد بود.
میتوانید با مراجعه به بخش مشاوره سرمایه گذاری در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
تعریف و انواع قرارداد آتی
همانطور که گفتیم، در معاملات اتی ( future contract ) خود مال رد و بدل نمیشود (حداقل بلافاصله) بلکه «اسناد» آن هستند که رد و بدل میشوند. این نوع قرارداد، نوعی از ابزارهای مشتقه نیز محسوب می شود. ابزار مشتقه یعنی فرایند یا وسیله ای که به خودی خود ارزش ندارد و به وسیله یک کالا یا فرایند دیگر ارزشمند میشود. مثلا اوراق بهاداری که در بورسها (در همه کشورها) معامله می شوند، به تنهایی هیچ ارزشی ندارند و وقتی برای خرید و فروش سهام یک شرکت استفاده شوند ارزش پیدا می کنند. در متن هر قرارداد اتی هم، خود دارایی ها (از هر جنسی که باشند) بین افراد یا سازمانها معامله نمی شوند، بلکه اسنادی بالقوه بیارزش تبادل می شوند که در آینده (آتی) ارزشمند خواهند بود. اسناد مورد نظر در قرارداد اتی قیمت، ارزش و میزان معامله را در زمان حال مشخص میکنند. مثلا شما به عنوان یک فروشنده سهام، تصمیم میگیرید سهام خودتان را از یک شرکت نفت و گاز به دیگران بفروشید اما نه امروز. بنابراین در قراردادتان میزان ارزش سهام را مشخص و تعیین میکنید که همین ارزش را در شش ماه آینده از خریدار دریافت کنید. اما چند نوع قرارداد اتی داریم؟
- قرارداد در مورد کالاهای فیزیکی: در این نوع قرارداد، کالاهای مورد مبادله فیزیکی هستند. مثلا طلا، فلزات ارزشمند، زعفران و حتی نفت. در کشور شرایط ورود یک کالا به بازار آتی ما، قرارداد کالاهای فیزیکی از نوع اتی با معامله سکه تمام بهار ِ آزادی شروع شده و امروزه برای کالاهایی مثل زیره، پسته و زعفران هم انجام میشود.
- قرارداد سهام و شاخص: برخلاف قرارداد کالاهای فیزیکی، موارد مورد معامله در این نوع ماهیت قابل لمس ندارند. سهام، ارز (دیجیتال و غیردیجیتال)، اوراق قرضه و. از جمله این موارد هستند که این روزها قرارداد اتی بیتکوین و اتریوم را زیاد میبینیم و میشنویم. در قرارداد سهام و شاخص بازیگران بزرگی مثل بورس رسمی کشورها، شرکتهای نفت و گاز، خودروسازان و حتی سیاستمداران دخیل هستند و شاخصهای بازار را جابجا می کنند.
بیشتر بخوانیم: آشنایی با سرمایه گذاری در بازار بورس جهانی
فواید و ویژگیهای قرارداد آتی
حال که معنای قرارداد اتی و شیوه بستن آن را متوجه شدید، احتمالا این سوال برای شما پیش آمده که اصلا چرا باید فرد یا شرکتی قرارداد خودش را به شکل اتی ببندد؟ مگر نقد و آنی گرفتن پول چه مشکلی دارد؟ آیا بهتر نیست بدون تغییر قیمت داراییها، قیمتشان را فورا دریافت کنیم؟ در این بخش می خواهیم بعضی از ویژگیها و فواید این شکل قرارداد را با هم بشناسیم:
- صراحت و استاندارد بودن مفاد: هر قراردادی که از نوع اتی نوشته شود، دارای استانداردها و چهارچوبهایی است که در متن به صورت دقیق نوشته میشوند و بعدا قابل تغییر نیستند. بر اساس این چهارچوبها، هیچکدام از طرفین نمیتوانند مبلغ ارزش قرارداد را کمتر یا بیشتر کنند. شاید این موضوع باعث شود که سودِ قرارداد در یک محدوده مشخص باقی بماند، اما نوعی از اطمینان را هم به دو طرف میدهد که بر اساس آن، ارزش معامله پایین نخواهد آمد.
- قیمت دقیق و شفاف: در زیرساختهای بورس و ارز دیجیتال، قیمت همیشه مشخص است و نمیتوان یک سهام یا ارز را به قیمت متفاوتی معامله کرد. سامانههای الکترونیکی بورس داخلی و خارجی و صرافیهای آنلاین، هم به فروشنده و هم به خریدار یک قیمت مشخص و ثابت می دهند و همین موضوع رانت و دستکاری در مبادلات را کاهش میدهد.
- نقدشوندگی نسبتا بالا: در قراردادهای اتی، خود قرارداد میتواند نقد شود (بدون وجود اصل کالا یا سهام). این یعنی به عنوان دارنده قراداد، میتوانید آن را بفروشید یا بخرید.
- کاهش ریسک: در قراردادهای اتی ارزش دارایی شما پایین نمیآید و راهکارهایی برای حفظ ارزش دیده شده است.
- هزینه پایین: در بازار اتی، شما به نسبت قرارداد نقدی هزینه کمتری خواهید پرداخت.
مشخصات اصلی قرارداد های آتی
در قراردادهای اتی مورد معامله با عنوان «دارایی پایه» شناخته میشوند و البته می تواند چیزهای مختلفی باشد: نفت، گندم و جو، گاز، مواد غذایی، سهام و ارز و. اما در چنین قراردادهایی باید موارد خاصی رعایت شوند تا تمام سودمندیهایی که در بالا گفتیم را بتوان به صورت کامل تضمین کرد. ویژگیهای قراردادهایی از این نوع را بخوانید:
- اندازه قرارداد: این اندازه، یعنی حداقل میزانی که در آن میتوان مورد معامله قرار داد. افراد یا سازمان هایی که بازار اتی را کنترل می کنند، در تعیین این اندازه هم سهیم هستند و هر مورد معامله ای، باید مضرب صحیحی از اندازه حداقل قرارداد باشد. مثلا اگر اندازه قرارداد یک سکه طلا باشد، قراردادهای آتی با حجم 5 یا 10 سکه رد و بدل میشوند، یا اگر اندازه قرارداد یک صدم بیتکوین باشد، شما میتوانید 10 قرارداد آتی به ارزش یک دهم بیتکوین تهیه کنید.
- تاریخ سررسید: در بورس، قرارداد اتی تعیین کننده دوره معاملاتی، ساعت و تاریخ سررسید نیز هست. مثلا در کالاهای خوراکی باارزش مثل زعفران و پسته، تاریخ سررسید از قبل مشخص می شود و باید طبق همان معامله شود. اما ارزهای دیجیتال میتوانند به درخواست طرفین قرارداد در تاریخهای متفاوتی معامله شوند (که این تاریخ در قرارداد ثبت خواهد شد).
- وجه تضمین: اگر قصد ورود به بازار اتی را دارید، باید یک مبلغ را به عنوان حداقل تضمین بپردازید. این قراردادها ماهیتی تعهدی دارند و طرفین در واقع باید عهد ببندند که در موقع لازم، تعهد خودشان را اجرا خواهند کرد. وجه تضمین اولیه، به نوعی ضمانت اجرای تعهد شما در قرارداد خواهد بود.
- نوسان قیمت روزانه: در بازارهایی مثل بازار بورس ، یک حداقل و حداکثر برای قیمت سفارش مشخص می شود. اغلب جداقل این میزان صفر و حداکثر آن 50% است. اما ارزهای دیجیتال هنوز نوسان قیمت روزانه ندارند (حداقل به صورت دقیق و ثبتشده ندارند).
- حداکثر حجم سفارش : در هر قرارداد، حداکثر حجم سفارش مشخص می شود تا طرفین نتوانند بیشتر از آن به معامله ارزش وارد کنند.
- مهلت گواهی آمادگی تحویل : در هر قرارداد اتی، زمان و شرایط تحویل مال یا کالا باید مشخص شود و بدون این مورد، قرارداد ارزش ندارد. در قرارداد از نوع کالای فیزیکی این مهلت خیلی مهم است چون پای یک کالای خاص در میان است که درست در روز سررسید باید به دست گیرنده برسد.
- کارمزد و جریمه: کارمزدها تضمینکننده ایمنی یک معامله هستند و در هر قرارداد، مقداری به عنوان جریمه عدم اجرای تعهد طرفین مشخص میشود تا در صورت اجرا نشدن، پرداخت شود.
بیشتر بدانیم: نکات طلایی سرمایه گذاری در بورس
قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی
همانطور که گفتیم، کالاهای فیزیکی یکی از مواردی هستند که با قراردادهای اتی به صورت توافقی رد و بدل می شوند. زمان سررسید تحویل کالا، مکانیزم وجه تضمین و تعهدات دیگر از جمله مواردی هستند که در قرارداد کالای فیزیکی نوشته می شوند. در ایران بسیاری از کالاهای خوراکی ارزش بالایی دارند، و در تجارت و صادرات نقش بازی میکنند، کالاهایی مانند زعفران و پسته. هنگام مبادله کالای فیزیکی، استانداردهایی برای آن تعیین می شود (مثلا درمورد پسته حداکثر میزان پوکی، وزن و مغز از این استانداردها هستند) تا سرمایهگذاران مختلفی بتوانند وارد بازار خرید و فروش شوند. ویژگی های مثبت قراردادهای اتی کالای فیزیکی عبارتاند از:
- ایجاد زمینه برای عقد قرارداد مدتدار و در پی آن تجارت فعال با مشتریان خارجی
- ارزآوری به کشور در قالب خرید و فروش کالاهای ارزشمند ایرانی
- ایجاد قیمت منصفانه در قالب قرارداد، و ارتقا جایگاه کشورمان در بازار جهانی به عنوان یک بازیگر قیمتگذار
- از بین رفتن تدریجی نابرابری اطلاعاتی
- تقویت جایگاه تولیدکنندگان و کشاورزان در بازار
- معافیت مالیاتی و هزینه پایین معاملات
همچنین بخوانیم: همه چیز درباره افزایش سرمایه وحق تقدم سهام
قرارداد آتی سهام و شاخص
در بعضی از مدلهای قرارداد، کالایی برای رد و بدل شدن در میان نیست. سهم، اوراق بهادار، ارز و ارز دیجیتال از جمله مهم ترین و تاثیرگذارترین وجوه مورد مبادله در این نوع قرارداد هستند. بورس رسمی کشورها، صعنت فلزات و طلا، صنعت استخراج، نفت و سوختهای مختلف و خودرو از جمله بازیگران بسیار تاثیرگذار در این حوزه هستند. البته که گاهی کارمزدهای این نوع قرارداد، بعضی از افراد را از شرکت در آنها پشیمان می کند. بهتر است پیش از وارد شدن به سهام و بازار ارز دیجیتال، خیلی خوب درموردشان تحقیق کنید و ریسک های این بازارها را بشناسید. مزایای قرارداد اتی سهام و شاخص عبارتاند از:
- مدیریت ریسک در پورتفورهای متنوع و تک سهم
- شناسایی سود از طریق پیشبینی نوسانات شاخص ها
- امکان تحلیل رویکرد بازیگران و سرمایهگذاران نسبت به شاخصها
- افزایش جریان اطلاعات مالی
- رونق بازار سرمایه در کشور
- کاهش ضرر به شکل خرید در زمان ضرر و فروش در هنگام سود
سخن پایانی
در این مطلب به قرارداد آتی و انواع آن اشاره کرده و ویژگیها و مزایای آن را بیان کردیم. حال اگر در حوزه بورس و سرمایه گذاری به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با متخصصان و مشاوران آن در اپلیکیش و یا وبسایت کارمنتو در ارتباط باشید.
بورس کالا چیست؟چگونه وارد بورس کالا شویم
بورس کالا چیست و چه مزایایی دارد؟ نحوه انجام معامله در بورس کالای ایران به چه صورت است؟ در این مطلب به معرفی بورس کالا و انواع قرارداد در آن پرداخته ایم.
بورس کالا بازاری است که در آن، کالاهای مختلف خریدوفروش میشوند. البته هر کالایی در این بازار قابل معامله نیست و تنها چند کالای اساسی مانند برنج، گندم، پنبه، انواع فلزات و . دادوستد میشوند. همچنین عملکرد بازار بورس کالا شباهت زیادی به بازار بورس اوراق بهادار دارد و در این بازار نیز قوانین و مقررات خاصی تدوینشده است. در این بخش، قصد آموزش بورس کالا و نحوه معامله در این بازار را داریم. با ما همراه باشید تا بهصورت تخصصی با نحوه سرمایهگذاری در این بازار و قوانین بورس کالا آشنا شوید.
بازار بورس کالا چیست؟
در بازار سنتی کالا، خرید محصول یک ریسک محسوب میشود؛ زیرا قیمت محصولات در بازار با نوسانات مختلفی همراه بوده و هر فروشندهای میتواند محصولش را با یک قیمت خاص عرضه کند و نهادهای نظارتی نیز چندان بر روی قیمت کالا و اصالت آنها حساسیت به خرج نمیدهند. این عدم نظارت کافی باعث شده بسیاری از افراد جهت تأمین مواد موردنیاز خود به بازار بورس کالا مراجعه کرده و در این بازار امن اقدام به خرید کالای موردنظر خود کنند.
چه کالاهایی در بورس کالا معامله می شود
در بورس کالا شاهد یک ساختار سازمانیافته و حسابشده هستیم که تعدادی کالای خاص مورد معامله قرار میگیرند. محصولاتی مانند محصولات کشاورزی، کانیهای فلزی، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و همینطور محصولات بازار فرعی و بازار مشتقه از مواردی هستند که در بازار بورس کالای ایران مورد دادوستد قرار میگیرند.
همچنین در این بازار، کارگزاران بهعنوان رابط بین ارائهدهندگان و متقاضیان عمل میکنند تا معامله بر اساس قیمت روز و واقعی محصول و همینطور با تضمین اصالت کالا صورت بگیرد.
بورس کالای ایران
نخستین بورس کالای ایران در شهریور سال 1382 و تحت عنوان بورس فلزات شروع به کار کرد و یک سال بعد نیز بورس کالای کشاورزی راهاندازی شد. وظیفه راهاندازی بورس کالا بر عهده شورای عالی بورس گذاشته شد و این شورا در جهت محقق کردن اهداف سوم و چهارم توسعه، شروع به راهاندازی بورس کالای ایران کرد.
طبق قانون مجلس شورای اسلامی که در تاریخ 1 آذر 1384 تصویب شد دو بازار بورس کالای فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شدند و درنهایت، بعد از انجام مراحل قانونی و پذیرهنویسیهای لازم در مهر 1386 بازار بورس کالای ایران رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. بنابراین این بازار از زیرمجموعههای سازمان بورس اوراق بهادار است و فعالیتهای آن توسط این سازمان موردبررسی قرار میگیرد.
انواع بورس کالا
از انواع بورس کالا میتوان به بازارهای فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی اشاره کرد. این 4 بازار زیرمجموعه بازار بورس کالا هستند که خود آنها نیز چندین زیرمجموعه دارند. در قسمت زیر به انواع بازارهای بورس کالای ایران اشارهکردهایم:
بازار فیزیکی بورس کالا
در این بازار، محصولات مهمی مانند انواع محصولات کشاورزی، پتروشیمی، فرآوردههای نفتی و همینطور انواع محصولات صنعتی و معدنی دادوستد میشود. این بازار یکی از پررونقترین بازارهای بورس کالا شرایط ورود یک کالا به بازار آتی است که قوانین مختص به خود را دارد و ازنظر ارسال محصول مشابه بازار سنتی است. البته این معامله تحت شرایط ویژهای صورت میگیرد و حالت مزایدهای دارد.
برایناساس، فروشنده یک قیمت برای عرضه محصول اعلام میکند و متقاضیان آن، قیمتهای مختلفی را که بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده است به او پیشنهاد میکنند که در مرحله آخر، محصول به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته میشود. همچنین محصولات این بازار قابل معامله در بازار هدف داخلی و خارجی است. ازنظر انواع قرارداد نیز در این بازار، 3 نوع قرارداد با نامهای نقدی، نسیه و سلف منعقد میشوند که در ادامه مطلب، هر یک از این قراردادهای بازار فیزیکی را توضیح دادهایم.
بازار فرعی بورس کالا
محصولاتی که به دلایل مختلف ازجمله تأیید کیفیت توسط متقاضی به مراجعه حضوری نیاز دارند یا اینکه عرضه آنها تداوم ندارد یا به هر دلیل دیگری نمیتوانند در بازار فیزیکی حضورداشته باشند، در بازار دیگری تحت عنوان بازار فرعی دادوستد میشوند. محصولات این بازار نیز عبارتاند از محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر و صنعتی و . که قابلعرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند. بنابراین در این بازار، عرضهکنندگان بیشتری میتوانند حضور پیدا کنند و محصولات خود را به فروش برسانند.
بازار مالی بورس کالا
این بازار جهت جذب سرمایهگذاران بیشتر تأسیسشده است و شامل 3 زیرمجموعه با نامهای گواهی سپرده کالایی، صندوق سرمایهگذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد است. در قسمت زیر به توضیح زیرمجموعههای بازار مالی بورس کالا پرداختهایم:
گواهی سپرده کالایی
در این نوع بازار شرایط ورود یک کالا به بازار آتی مالی، مقداری کالا به بخش انبار سپردهشده و انباردار یک قبض برای کالا صادر میکند که این قبض پشتوانه آن است. البته این قبض در صورتی صادر میشود که مسئول انبار، کیفیت محصولات را تأیید کرده باشد. این قبض از طریق افراد متقاضی حضور در بازار مالی بورس کالا، در اتاق پایاپای سپردهشده و افراد از طریق آن میتوانند گواهی سپرده کالایی را دریافت کرده و دادوستد محصولات خود را آغاز کنند.
صندوق سرمایهگذاری کالایی
در این نوع بازار مالی، هزینههای اضافی مربوط به انبارداری و حملونقل حذفشده و سرمایهگذاران میتوانند بهجای خرید محصول، اوراق آن را خریداری کنند. درواقع، صندوق سرمایهگذاری کالایی بر روی کالای خاصی سرمایهگذاری کرده و سایر افراد متقاضی جهت سرمایهگذاری بر روی این کالا میتوانند واحدهای صندوق را خریداری کنند.
قرارداد سلف موازی استاندارد
در این نوع قرارداد، عرضهکننده محصول میتواند مبلغ کالایی را که فروخته است پیش از تحویل آن دریافت کند. این قرارداد شبیه قرارداد سلف است که در قسمت انواع قرارداد بورس توضیح دادهایم. البته ازنظر داشتن بازار ثانویه، شباهتی به قرارداد سلف ندارد و تنها کلیات آن شبیه این قرارداد است.
بازار مشتقه بورس کالا
هدف از تأسیس بازار مشتقه بورس کالا، مدیریت ریسک قیمت و تضمین معاملات است. نحوه فعالیت این بازار اینگونه است که یک دارایی خاص عرضهشده و بر روی آن، قراردادهایی تنظیم میشود. منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی میتواند باشد.
از محصولات غذایی مانند زعفران و پسته گرفته تا انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گرانبها قابل معرفی بهعنوان دارایی پایه هستند. بنابراین در این بازار، سرمایهگذاران بیشماری حضور یافته و حتی سرمایهگذاران خرد نیز امکان فعالیت دارند. همچنین در این بازار بورس کالا، 2 مدل قرارداد با نامهای قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله منعقد میشود که این قراردادهای معاملاتی را در ادامه توضیح دادهایم.
مزایای بورس کالا
بین دو طرف قرارداد از مزایای بورس کالا است. درواقع، هر کالایی که در این بازار عرضه میشود از تمام جوانب موردبررسی قرارگرفته و تا زمانی که اصل بودن آن ثابت نشود در بازار بورس کالا ارائه نمیشود که خود این موضوع باعث جذب اعتماد متقاضیان و خریداران شده است. در طرف مقابل نیز فروشنده دغدغه دریافت وجه را ندارد؛ زیرا پرداخت وجه توسط اتاق پایاپای صورت گرفته و تسویه طبق قرارداد انجام میگیرد. بنابراین سرمایهگذاری در بورس کالا درنهایت اعتماد صورت گرفته و در این محل، افراد سودجو نمیتوانند ورود کنند.
از دیگر مزایای حضور و فعالیت در بورس کالا میتوان به معرفی محصول تولیدی خود به سایر متقاضیان داخلی و خارجی اشاره کرد. همچنین از طریق این بورس میتوان امتیازاتی مانند تسهیلات بانکی دریافت کرد و در شرایط ورود یک کالا به بازار آتی صورت هرگونه خسارت، اتاق پایاپای به موضوع شما ورود کرده و بدون نیاز به مراجع قضایی آن را حل میکند. بنابراین عرضه محصول از طریق بورس کالا باعث کاهش ریسک معاملهشده و یک تبلیغ بزرگ برای عرضهکنندگان محسوب میشود.
بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس
اهداف بورس کالای ایران چیست
یکی از اهداف بورس کالای ایران این است شرایط ورود یک کالا به بازار آتی که مشکلات رایج در بازار سنتی را رفع کند و تولیدکنندگان و مصرفکنندگان بتوانند در یک محیط امن و تحت نظارت کارشناسان حرفهای با یکدیگر همکاری داشته باشند. بنابراین هدف اصلی این بازار، ایجاد یک فضای امن و کنار زدن محدودیتها و نقاط ضعف بازار سنتی است که بهخوبی موفق شده است این مشکلات را برطرف کند. در این بازار، هر دو طرف معامله موظف به انجام تعهدات خود هستند که این پایبند بودن به معامله و شفافسازی قیمت کالاهای اساسی باعث کنار زدن واسطهها شده است. همه این موارد به کنترل بازار و کاهش ریسک خرید محصول در بازار سنتی کمک کرده است که این موارد و انجام معاملات سالم از اهداف بورس کالای ایران بهحساب میآیند.
مهمترین اثرات بورس کالا
اثرات بورس کالا بسیار گسترده است که در قسمت زیر به مهمترین آنها اشارهکردهایم:
ساماندهی بازار و نظارت بیشتر بر عملکرد معاملهگران
افزایش آگاهی معاملهگران و بررسی دقیقتر بازار توسط آنها
انجام معاملات قانونمند و بدون ریسک
دادوستد محصولات اساسی باقیمت واقعی
رونق در بخش سرمایهگذاری کشور
اعطاء تسهیلات مالی به فعالان بازار
شرکتکنندگان در بورس کالا ایران
افراد مختلفی مشغول به فعالیت و خرید شرایط ورود یک کالا به بازار آتی و فروش در بورس کالا ایران هستند که در قسمت زیر به تمام افراد حاضر در بازار و سایر ارگانهای مربوطه اشارهکردهایم:
تولیدکنندگان و عرضهکنندگان کالا
متقاضیان و خریداران کالا
کارشناسان و تحلیلگران بازار
ارائهدهندگان خدمات مختلف بورسی
چه کسانی از بورس کالا بهرهمند میشوند؟
تولیدکنندگان و مصرفکنندگان، افرادی هستند که از بورس کالا بهرهمند میشوند. درواقع، تولیدکنندگان پس از طی کردن مراحل قانونی میتوانند محصولات خود را در این بازار بزرگ عرضه کنند و از مزایای سرمایه گزاری در بورس کالا بهرهمند شوند. مصرفکنندگان نیز میتوانند در بستر بورس کالا اقدام به خرید مواد پایهای موردنیاز خود کنند و این مواد را باقیمت واقعی خریداری کرده و با اطمینان از صحت و سلامت محصول، آن را مورد استفاده قرار دهند.
انواع قراردادها در بورس کالای ایران
انواع قراردادهای بورس کالای ایران به شرح زیر است:
قرارداد نقدی (spot)
در این نوع قرارداد، خریدار تمام مبلغ توافق شده را به همراه کارمزد کارگزار پرداخت کرده و عرضهکننده محصول نیز آن را در مدت حداقل 3 روز به خریدار تحویل میدهد. به همین خاطر از این قرارداد با نام قرارداد تحویل فوری هم یاد میکنند. البته هزینه محصول نیز باید در عرضه 3 روز پرداخت شود.
قرارداد سلف (forward)
در قرارداد سلف، مبلغ توسط خریدار پرداختشده اما زمان تحویل آن در روزی است که در قرارداد منعقدشده و مورد تأیید طرفین قرارگرفته است. بنابراین تحویل محصول در آینده انجام میگیرد و تسویه آن در همان ابتدای انعقاد قرارداد صورت میگیرد که این نوع توافق در بازار شرایط ورود یک کالا به بازار آتی فیزیکی بورس کالا مرسوم است.
قرارداد نسیه (credit)
همانطور که از نام این قرارداد معلوم است امکان نسیه وجود داشته و خریداران میتوانند مبلغ توافق شده را بهصورت نسیه و در زمانبندیهای معینشده پرداخت کنند. تحویل کالا نیز در مدت 3 روز بعد از انعقاد قرارداد صورت میگیرد.
در قرارداد آتی که به معنای آینده است کلیه امور معامله از پرداخت وجه گرفته تا تحویل کالا در زمان آینده و طبق قیمت توافق شده انجام میگیرد. بنابراین هنگام رسیدن زمان معامله، وجه موردنظر پرداختشده و کالا در اختیار خریدار قرار میگیرد.
قرارداد اختیار معامله (option)
قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که یک نفر اختیار یا حق معامله فرد دیگری را خریداری کرده و به دست میآورد. این قرارداد در دو مدل مختلف تحت عناوین اختیار خرید و اختیار فروش منعقد میشود و در هر یک از آنها، خریداران و عرضهکنندگان شروع به معامله با یکدیگر میکنند.
این قرارداد بهمنظور برطرف کردن اختلافات موجود یا پیشگیری از اختلافاتی که ممکن است در آینده پیش آید منعقد میشود.
قرارداد معاوضه (swat)
در این قرارداد جهت تمدید یا کاستن از سررسید از تبادل دارایی استفاده میشود و بهنوعی معاوضه تعهد صورت میگیرد.
شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس
در حین انعقاد هر قراردادی باید به مواردی مانند ویژگیهای کالا و نوع قرارداد، زمان دقیق معامله حتی ازنظر ساعت انجام آن، تاریخ تحویل محصول، مقدار کالای توافق شده، واحد اندازهگیری توافق شده در قرارداد، ابعاد محصول و استاندارد آن، نوع بستهبندی، واحد توافق شده پولی و محل تحویل محصول توجه شود.
نحوه ثبتنام در بورس کالا
یکی از پرسشهای پرتکرار مطرحشده این است که چگونه وارد بورس کالا شویم و برای ثبتنام در بورس کالا باید چهکارهایی انجام داد؟ در این قسمت، نحوه ثبتنام و ورود به این بازار را به شما عزیزان آموزش میدهیم. برای ثبتنام در بورس کالا ابتدا باید در سامانه سجام عضو شوید و مراحل ثبتنام خود را تکمیل کنید و سپس نسبت به احراز هویت خود اقدام کنید. بعد از احراز هویت، باید به یکی از دفاتر کارگزاری کشور رجوع کرده و یک حساب بازکنید. با انجام این 3 مرحله، فرآیند ثبتنام شما در بورس کالا تکمیلشده و میتوانید در این بازار به دادوستد بپردازید.
نحوه انجام معامله در بورس کالا
بعد از تمام شدن 3 مرحله لازم جهت ثبتنام در بورس کالا برای شما یک کد معاملاتی صادر میشود که از طریق آن میتوانید به معامله بپردازید. بعد از دریافت این کد باید فرم مربوط به ثبت سفارش را با دقت پرکرده و قیمت مدنظر خود را اعلام کنید.
همچنین باید حداقل مبلغی که برای انجام معامله نیاز است، بهحساب کارگزار اتاق پایاپای منتقل شود. سپس کارگزار، سفارش شما را به تالار معاملات برده تا در جریان معامله مربوطه قرار بگیرد. در صورت موفقیت در انجام معامله باید باقیمانده مبلغ را هم بعد از کسر مبلغ اولیه بهحساب کارگزار منتقل کنید. در مراحل پایانی نیز اسناد معاملاتی صادرشده و مبالغ توافق شده بهحساب فروشنده منتقل میشود که البته هزینههای جانبی مانند دستمزد کارگزار از آن کسر شده و مابقی بهحساب عرضهکننده واریز میشود.
محدودیتهای معاملات در بورس کالا
در بورس کالا شاهد محدودیتهایی هستیم که این محدودیتهای اعمالشده در جهت کنترل بیشتر بازار و رونق آن صورت گرفته است. برای مثال، میزان خرید سرمایهگذار نباید از یک حد مشخصشده کمتر باشد. محدودیت دیگر مربوط به نحوه فعالیت عرضهکننده است و این افراد باید بهصورت مداوم و پیوسته در بازار بورس کالای ایران فعالیت داشته باشند و عدم فعالیت آنها باعث اخراج از بازار میشود.
مجوزهای فعالیت کارگزاری سرمایه و دانش در بورس کالای ایران
مجوزهای فعالیت کارگزاری سرمایه و دانش در بورس کالای ایران به شرح زیر است. با دریافت این مجوزهای معاملاتی میتوان در بخشهای مختلف بازار سرمایه بورس کالا حضور یافت. این مجوزها عبارتاند از:
گامشماری رونق بازار مشتقه
دنیایاقتصاد: بازار مشتقه که در ادبیات مرسوم معاملهگران به بازار آتی یا فیوچرز مشهور است، در مسیر رونق گام به گام در بازارهای کالایی قرار دارد و بورسکالا و انرژی، توامان در این مسیر گام برمیدارند. آخرین کالایی که وارد بازار آتی شد، کاتد مس بود که میتواند محرکی برای ورود سایر کالاهای حوزه صنعتی به بازار مشتقه باشد. البته مس در سالهای گذشته یکبار وارد بازار گواهی شد؛ ولی معاملات آن مستمر نبود.
در بورس انرژی نیز تلاشهای بسیاری برای عرضه فرآوردهها در بازار آتی انجام شده که منتظر ابلاغ رسمی آن هستیم. نکته دیگر آنکه راهاندازی قدرتمند بازار آتی مستلزم ایجاد بازار نقدی قوی با معاملات پیوسته (به همراه شرایط ورود یک کالا به بازار آتی معاملات ثانویه) است که بهترین جایگاه آن را میتوان در معاملات گواهی سپرده کالایی جستوجو کرد. به عبارت سادهتر، معاملات گواهی سپرده کالایی از یکسو ریسک قانونی، فقهی و فنی اجرای معاملات در بازار مشتقه را پوشش میدهد و از سوی دیگر، فضایی برای قدرتنمایی این ابزارهای معاملاتی دارد. توسعه بازار گواهی سپرده نیز در گرو حل و فصل مشکلات مالیاتی آن است که هنوز رفع نشده و بدنه اجرایی در بازار سرمایه مخصوصا بورسکالا، منتظر ابلاغیه رسمی سازمان امور مالیاتی برای معافیت این ابزار مالی از پرداخت مالیات ارزش افزوده است. نکته مهم این است که بازار مشتقه یک بازار دوطرفه است؛ یعنی هم زمان افت قیمتها جذاب است و هم رشد نرخ سود مضاعفی را نصیب سرمایهگذار خواهد کرد. این بازار نسبت به بازار نقدی، ریسک بیشتری دارد؛ ولی میتواند در ثبات قیمتها بسیار جذاب باشد و بستری برای جذب سرمایه در گردش محسوب میشود. از سوی دیگر، گستره متنوع کالاهایی که پتانسیل ورود به این بازار را دارند، میتواند فضای بسیار جذابی برای معاملهگرانی فراهم کند که به صورت حرفهای معامله (ترید) میکنند. از سوی دیگر، ایجاد بازار مالی و مشتقه، یعنی زنجیره معاملات از گواهی تا آتی، ابزار بسیار جذابی برای تامین مالی محسوب میشود که واحدهای تولیدی میتوانند به کمک آن کسب سود کنند. نکته دیگر، تنوع کالاهایی است که میتواند جذابیت متفاوتی برای راهاندازی قراردادها داشته باشد. اینکه فرآوردههای نفتی چه نقشی در آینده بازارهای مشتقه در کشور ایفا خواهند کرد، نکته بسیار مهمی است که نیاز به بررسی دقیقتر دارد.
چه کالاهایی جذابترین آتی را رقم خواهند زد؟
تاکنون زعفران و سکه طلا، دو بازار اصلی موفق در گروه معاملات آتی بودهاند، ولی هر دوی این بازارها را میتوان محدود ارزیابی کرد. اینکه یک بازار مستقیما از بازار داخلی به بازارهای صادراتی منتقل شود، یکی از مهمترین زیرساختها برای رونق هر بازار در زنجیره معاملات خواهد بود. به عنوان مثال، اینکه زعفران بهنسبت مقتدر ظاهر شد، ولی با محدودیتهایی روبهرو شده است، بهوضوح نشان میدهد که یکی از مهمترین زیرساختها یا الزامات موفقیت در زنجیره معاملات آزادی عمل و اتصال به بازارهای جهانی است. به عبارت سادهتر، وقتی کالایی صادراتمحور در بازار آتی عرضه میشود، چند سیگنال قیمتی را میتوان از معاملات رهگیری کرد: آینده قیمت ارز، بهای جهانی و قیمتهای داخلی. در این شرایط میتوان گفت، معاملات فرآوردههای نفتی یا پتروشیمیایی و حتی در آینده نفتخام از بهترین بسترهای کالایی یا دارایی پایه برای معاملات مشتقه هستند؛ مخصوصا در شرایطی که امکان صادرات موقعیتهای آتی در بازار مشتقه و حتی گواهی در بازار مالی فراهم باشد.
بازار آتی در بورسکالا
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورسکالا گفت: قرارداد آتی یکی از قراردادهای جذاب و پرکاربرد است که سالها در بورسهای کالایی جهان فعال بوده است. اولین بار این قرارداد در سال ۱۳۸۷ وارد بازارهای بورس کالای ایران شد. رحمان آراسته افزود: در قرارداد آتی تحویل محصول در آینده صورت میگیرد. در این قرارداد، فروشنده متعهد میشود در سررسید معینی در آینده، مقدار مشخصی کالا را به قیمتی معلوم بفروشد. در مقابل، خریدار متعهد میشود، همان کالا را با آن مشخصات، خریداری کند. در قرارداد آتی برای جلوگیری از عدمانجام تعهدات، طرفین مبلغی را بهعنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس میگذارند.
بازیگران قراردادهای آتی
آراسته گفت: چند بازیگر در بازار آتی وجود دارد. به طور مثال، تولیدکنندهای که نگران قیمت و نوسان محصول در آینده است، وارد قراردادهای آتی میشود تا ریسک خود را در این حوزه پوشش دهد. این تولیدکننده با پرداخت مبلغی به عنوان ضمانت، خودش را در برابر نوسانات قیمت بیمه میکند و از امروز کالای خود را با قیمتی مشخص برای سررسیدهای آینده به نوعی پیشفروش میکند. وی افزود: دسته دیگر فعالان بازار آتی، خریداران کالا هستند که برای پوشش ریسک نوسانات قیمت در آینده، از امروز محصول موردنیازشان را با قیمتی مشخص و برای تحویل آینده پیشخرید میکنند. این افراد در واقع امکان برنامهریزی تولید در فواصل زمانی مشخص را به دلیل پیشخرید محصولشان پیدا میکنند. سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورسکالا افزود: دسته سوم نیز نوسانگیران یا آربیتراژگران هستند. این افراد از اختلاف قیمت رخداده بین بازار نقد و بازار آتی محصول مورد نظر استفاده میکنند و در واقع با پیشبینی روند بازار در آینده و با هدف کسب سود وارد قرارداد آتی میشوند که البته حضور این دسته از بازیگران نیز به افزایش عمق معاملات کمک شایانی میکند.
چرا مس انتخاب شد؟
آراسته در پاسخ به این پرسش که چرا مس به عنوان دارایی جدید بازار قراردادهای آتی بورس کالا انتخاب شد، اظهار کرد: مس یکی از محصولات جذاب و پرحجم از لحاظ معاملات در بازار فیزیکی و رینگ صادراتی بورسکالاست و طبق بررسیها این محصول اکنون با مازاد عرضه در بازار فیزیکی بورسکالا مواجه است و محدودیتهای خرید و فروش در این محصول وجود ندارد.
او افزود: معاملهگران اصلی بازار شرایط ورود یک کالا به بازار آتی مس، چه در مقام خریدار و چه در مقام فروشنده، میتوانند وارد این بازار شوند و از سوی دیگر، بازار مس، بازار تقریبا بینالمللی است و فعالان آن در حوزه صادرات نیز خیلی فعال هستند؛ از این رو پیشبینی که صورت گرفته این است که بازار پرعمق و بهینهای برای مس داشته باشیم.
آراسته اظهار کرد: با توجه به اینکه در بازار فیزیکی بورسکالا، مبنای قیمتگذاری مس میانگین هفتگی قیمت در بورس فلزات لندن است، قرارداد آتی نیز بر مبنای قیمتها در بازار فیزیکی راهاندازی میشود و به عبارتی میتوان گفت، مس بازاری با نوسانات جهانی است. قطعا با راهاندازی این قرارداد میتوانیم گامهای بیشتری برای راهاندازی سایر داراییهای صنعتی در قرارداد بورسکالا هم برداریم.
فاکتورهای ورود یک کالا به بازار آتی
سرپرست مدیریت توسعه بازار مشتقه بورسکالا در خصوص پذیرش محصولات دیگر گفت: محدودیت پذیرش دارایی در قرارداد آتی نداریم، اما هر محصولی که در بازار آتی بورس مورد معامله قرار میگیرد، باید فاکتورهایی داشته باشد. به طور مثال، حجم تولید بالا، معاملات نقدی قوی و پویایی قیمت، از ملزومات هر کالا برای قرار گرفتن روی تابلوی بازار آتی بورسکالا هستند.
آراسته در پایان به قرارداد آتی مس در بورس فلزات لندن اشاره کرد و گفت: بیشترین حجم معاملات مس در بورس فلزات لندن انجام میشود که این بورس در حال حاضر یکی از بزرگترین مراجع قیمتگذاری جهانی فلزات است. در این بورس، سه مشخصه قراردادی استاندارد برای مس وجود دارد که اندازه قرارداد در بازار فیزیکی و آتی ۲۵تن در نظر گرفته شده است. البته برای مشتریان خرد نیز قراردادهای کوچکتر وجود دارد و در بورسکالای ایران نیز میزان هر قرارداد آتی مس، ۱۰۰کیلوگرم و وجه تضمین ۱۵درصد برای معاملات در نظر گرفته شده است تا با جذابیت کافی، نقدینگی مناسبی به این بازار جذب شود.
معاملات آتی زعفران چیست و چگونه وارد آن شویم؟
معاملات قراردادهای آتی زعفران یکی دیگر از مواردیست که بورس کالا در اختیار معاملهگران قرار داده است، تا بتوانند قراردهای آتی زعفران را خرید و فروش کرده و از این طریق اقدام به کسب سود نمایند.
در این مطلب قصد داریم تا معاملات آتی زعفران را بررسی کرده و نحوه ورود به این بازار را برای شما شرح دهیم. پس با طلاچارت همراه باشید…
چرا زعفران در ایران بسیار مهم است؟
کشور ما حدود ۹۰ درصد از زعفران دنیا را تولید میکند و از این رو بزرگترین صادر کننده زعفران دنیا هستیم. شرایط اقلیمی مناسب و نیروی کار ارزان باعث شده تا کشورهای دیگری مثل اسپانیا توان رقابت با ایران در زمینه تولید زعفران را نداشته باشند.
قراردادهای آتی زعفران چیست؟
قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران بر روی زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) تعریف شده است. هر قرارداد آتی که بر روی یک دارایی راه اندازی شود، دارای یک سری مشخصات می باشد که حاوی اطلاعات مهم در خصوص قراردادی است که افراد اقدام به معامله آن میکنند.
مشخصات مهم قراردهای آتی زعفران
- اندازه هر قرارداد: ۱۰۰ گرم
- حد اکثر نوسان قیمت روزانه: مثبت یا منفی ۳% نسبت به تسویه روز قبل
- ماههای قرارداد: تمامی ماههای سال به تشخیص شرکت بورس کالای ایران
- دوره معاملات: دوره معاملاتی هر کدام از نمادها در اطلاعیه معاملاتی مربوطه اعلام خواهد شد.
- تاریخ تحویل: از اولین روز کاری پس از آخرین روز معاملات تا پایان ماه قرارداد
- محل تحویل: انبارهای مدنظر بورس و یا هر انبار دیگری جهت تحویل کالا، ۱۰ روز قبل از پایان دوره معاملاتی هر نماد توسط بورس کالا اعلام خواهد شد.
- حداقل تغییر قیمت سفارش: ۱۰ تومان در هر گرم که معادل ۱۰۰۰ تومان در هر قرارداد است.
- وجه تضمین: میزان وجه تضمین توسط بورس کالا اعلام شده و در طی زمان متغییر میباشد.
- وجه تضمین اولیه: معادل ۱۰% ارزش یک قرارداد میباشد.
- حداقل وجه تضمین: ۷۰% وجه تضمین اولیه.
- حداکثر حجم هر سفارش: ۲۵ قرارداد.
- کارمزد معاملات: ۲۰۰ تومان بابت معامله هر قرارداد.
- کارمزد تسویه و تحویل: ۱۰۰۰ تومان بابت هر قرارداد.
- ساعت معاملات: شنبه تا چهارشنبه به مدت ۳ ساعت. شروع از ۱۲:۳۰ تا ۱۵:۳۰
- سقف مجاز موقعیتهای باز: اشخاص حقیقی ۱۰۰۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی و اشخاص حقوقی ۱۰۰۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی و قابل افزایش تا ۱۰% موقعیتهای باز در بازار.
- اندازه تحویل: حداقل ۱۰ قرارداد.
مثالی از نحوه محاسبه سود و زیان مشتری در یک معامله
فرض کنید سینا یک قرارداد آتی زعفران را روی قیمت ۷۰۰۰ تومان خریده است و پس از اتمام ساعات کاری روزانه، قیمت تسویه ۷۱۵۰ تومان اعلام شده است. بنابراین سینا ۱۵۰ تومان به ازای هر گرم زعفران در سود است. همانطور که در بالا اشاره شد، هر قرارداد شامل ۱۰۰ گرم زعفران میباشد. بنابراین باید ۱۵۰ تومان (میزان سود) را در ۱۰۰ (وزن زعفران در هر قرارداد) ضرب کنیم تا میزان سود اصلی مشخص شود. سود سینا برای امروز ۱۵۰۰۰ تومان میباشد.
اما فرض کنیم قیمت بر خلاف جهت معامله سینا نزولی شده و به ۶۹۰۰ تومان رسیده است. در این شرایط سینا به ازای هر گرم زعفران ۱۰۰ تومان ضرر کرده است و مجموع ضرر او در این معامله ۱۰۰۰۰ تومان میباشد.
نکته: به منظور سادگی کار، در این مثال کارمزد معامله را در نظر نگرفتهایم.
مراحل اخذ کد معاملاتی قراردادهای آتی زعفران
۱- مراجعه به کارگزاریهای دارای مجوز معاملاتی آتی بورس کالا
۲- ارائه مدارک هویتی
۳- شرکت در آزمون مربوطه و ارائه پرینت نتیجه قبولی به کارگزار
۴- تکمیل و امضای فرمهای مربوط به درخواست کد، اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات و معرفی حسابهای بانکی مشتری.
۵- تایید مدارک مذکور توسط کارگزار و ارائه آن به بورس کالا
۶- بررسی مدارک توسط بورس کالا و اعطای کد معاملاتی به مشتری
همچنین در صورتی که بخواهید از سیستم آنلاین معاملات استفاده کنید باید حداقل مدرک دیپلم و ۱۸ سال سن داشته باشید.
در این مطلب سعی کردیم به صورت مختصر و مفید به معاملات آتی زعفران و چگونگی ورود به آن بپردازیم. باید منتظر ماند و دید که معاملات زعفران مورد توجه معاملهگران قرار خواهد گرفت یا خیر.
شرایط ورود یک کالا به بازار آتی
ارائه تمامی خدمات پذیرش، مشاوره و معامله
بورس کالا و انرژی
ارائه تمامی خدمات پذیرش، مشاوره و معامله
بورس کالا
کارگزاری فارابی با ارائه خدمات متنوع، یکی از برترین کارگزاران فعال در بورس کالای ایران است. فارابی براساس رتبهبندی کارگزاران توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، همواره حائز ردههای اول در میان کارگزاریهای رتبه «الف» است. تعهد در انجام سفارشات، ارائه بهترین خدمات مشاوره به مشتریان و همچنین سرعت و دقت در اجرای سفارشات از اصول اولیه فارابی در تعامل با مشتریان است.
بورس انرژی
شرکت بورس انرژی ایران با هدف ساماندهی، پذیرش، نظارت و تسهیل انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر حاملهای انرژی در سال 1391 آغاز بهکار کرد. کارگزاری فارابی نیز بهعنوان کارگزار رتبه «الف» فعال در بازار سرمایه ایران و یکی از کارگزاران پیشرو در بازار بورس انرژی کشور، تمامی خدمات مورد نیاز فعالان بورس انرژی را ارائه میکند.
بازار آتی
اکثر شرکتهایی که در رابطه با ساخت، تولید یا ارائه خدمات فعالیت میکنند، در زمینه پیشبینی قیمتهای کالا نیاز به مشاورههای تخصصی دارند؛ بنابراین منطقی است که اقدام به پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمتها کنند. یکی از روشهای پوشش ریسک استفاده از قراردادهای آتی است که در سالهای اخیر اهمیت روزافزونی پیدا کرده است. کارگزاری فارابی نیز خدمات متنوع و کاملی را در بازار آتی به متقاضیان ارائه میدهد. در حال حاضر قراردادهایی مثل زیره، زعفران و پسته بازار آتی ایران مورد معامله قرار میگیرند.
دیدگاه شما