معاملات کالا در بازارهای آتی

معاملات آتی

درسال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند. به تدریج فروشندگان و خریداران شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده با قیمت توافق شده بفروشد.

آذرماه ١٣٨۴ را می توان به عنوان سرآغاز جشن بلوغ بازار سرمایه ایران قلمداد کرد. در آن تاریخ طبق تصویب مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون جدید بازار سرمایه که توسط دولت محترم به مجلس تقدیم شد، معاملات اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی کالا در بورس شکل قانونی پیدا نمود و مراجع تقلید نیز قبل از دولت و مجلس مجوز لازم را تنفیذ نموده بودند.

آتی کالا

قرارداد آتی توافقنامه ای است مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان معین در آینده، با قیمت مشخص. در این قرارداد خریدار متعهد می گردد کالای مورد نظر را در تاریخ تعیین شده تحویل گرفته و مبلغ مشخصی را بابت هر واحد از آن پرداخت نماید و فروشنده نیز متعهد میگردد درتاریخ موردنظر درازای دریافت وجه مشخصی کالای مورد نظر را تحویل نماید. برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات قیمت، بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند. هم اکنون زعفران رشته ای بریده ممتاز ،زعفران رشته ای درجه یک ، زیره سبز و پسته داراییهای پایه پذیرفته شده به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی بورس کالا می باشد.

از مزایای قراردادهای آتی امکان پوشش ریسک (hedging) با هزینه کم، امکان سود آوری در بازار نزولی ( short sell)، امکان ورود در بازارهای بزرگتر با سرمایه کم (leverage)، آربیتراژ می باشد.

نرخ تسویه درپایان روز معاملاتی کشف میگردد و با توجه به آن به روزرسانی حسابها صورت میپذیرد و سود و زیان کلیه قراردادهای باز توسط اتاق پایاپای بورس محاسبه و در حساب مشتریان اعمال می گردد. قیمت تسویه روزانه هم اکنون بر اساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی و قیمت تسویه لحظه ای براساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به هر لحظه محاسبه خواهد شد.

در صورتیکه پس از کشف نرخ تسویه و اعمال آن در صورتحساب مشتریان، موجودی حساب از حداقل سپرده تعیین شده توسط بورس کمتر گردد اخطار افزایش وجه تضمین برای مشتریان ارسال می گردد. مشتریان فرصت دارند تا یک ساعت پس از شروع معاملات روز بعد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نمایند.در صورت عدم واریز وجه در زمان اعلام کارگزار از سوی مشتری، کارگزار موظف است با اخذ موقعیت معکوس نسبت به بستن معامله باز مشتری اقدام نماید.

بیشتر قراردادهای آتی، منجر به تحویل فیزیکی کالا نمیشود علتش آن است که اکثر سرمایه گذاران قبل از فرا رسیدن زمان تحویل کالا، اقدام به بستن قرارداد یا Offsetting می نمایند. تبدیل تعهد از طریق اتخاذ یک ”موقعیت تعهدی“ جدید معکوس در مقابل ”موقعیت تعهدی باز“ مشتری صورت می پذیرد.

تمامی افراد حقیقی و حقوقی میتوانند با مراجعه به شعب کارگزاری سهم آشنا با همراه داشتن اصل مدارک هویتی و تکمیل فرم ها اقدام به اخذ کد معاملاتی قرارداد آتی نمایند. و همچنین در صورت داشتن شرایط لازم بعد از اخذ مجوز دسترسی به سامانه برخط معاملات قراردادهای آتی، کد کاربری و کلمه عبور برای استفاده از خدمات آنلاین برای مشتریان محترم صادر میگردد .

گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده ی آن بر مقدار معینی کالاست و پشتوانه آن قبض انبار استانداری است که توسط انبارهای موردتایید بورس صادر می گردد. بر اساس گزارش های منتشر شده توسط نهادهای بین المللی قبوض انبار از ابزارهای متداول تامین مالی در کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه به حساب می آیند. از کاربردهای مهم قبوض انبار در تامین مالی، برای تمامی بخش های اقتصادی، ابزار تحویل در قراردهای آتی می باشد.

تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که کد معاملات اوراق بهادار دارند، می‌توانند اقدام به معامله گواهی سپرده کالایی هر کالایی نمایند. برای تحویل گرفتن کالا از انبار (در صورت داشتن گواهی سپرده در کد بورسی) باید مدارک لازم شامل معرفی نامه برای انبار از کارگزاری دریافت شود و با ارائه مدارک به انبار و واریز هزینه های انباردار کالا به خریدار تحویل داده می شود.

معامله ۹۱ هزار قرارداد آتی در بورس کالا

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم،تعداد 91 هزار و 324 قرارداد آتی به ارزش نزدیک 388 میلیارد و 228 میلیون تومان در بازار مشتقه در هفته گذشته در بورس کالا دست به دست شد و بر این اساس بیشترین سهم معاملات بازار قراردادهای آتی در هفته ای که سپری شد، متعلق به زعفران با 84 هزار و 702 قرارداد به ارزش بیش از 322 میلیارد و 732 میلیون تومان برای سه موعد تحویلی آبان، دی و اسفند سال 1401 بود.

برای صندوق طلا نیز 5 هزار و 339 قرارداد به ارزش نزدیک 63 میلیارد و 138 میلیون تومان در سه موعد تحویلی آذر و بهمن 1401 و فروردین 1402 در هفته منتهی به 6 آبان دست به دست شد.

نقره هم با دست به دست شدن یک هزار و 283 قرارداد به ارزش نزدیک 2 میلیارد و 358 میلیون تومان در دو موعد تحویلی آذر و دی 1401 روبه رو بود.

از لحاظ حجم و ارزش، زعفران به ترتیب با سهم 93 درصدی و 83 درصدی بیشترین سهم را از کیک معاملات قراردادهای آتی در اختیار داشت و صندوق طلا با سهم 6 درصدی از حجم کل و 16 درصدی از ارزش کل در جایگاه دوم قرار داشت.

معاملات بورس آتی کالا چیست؟

بازار معاملات آتی کالا یکی از بازارهای مالی است که در آن معامله گران به معامله قرار دادهای آتی کالاهای مشخص شده می‌پردازند. در این مقاله قصد داریم به طور کامل این بازار را معرفی کنیم. اگر شما قبلا در بازار سهام و بورس فعالیت داشته اید، این مقاله میتواند برای شما بسیار جالب باشد و دریچه ای تازه برای سرمایه گذاری را به رو شما باز کند. با ما همراه باشید.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا یک بازار رسمی است که معاملات کالا در بازارهای آتی زیر نظر یک نهاد رسمی به نام سازمان بورس فعالیت میکند که در واقع برای داد و ستد قراردادهای کالا طراحی شده است. بورس کالا یک بازار منسجم است که عرضه‌ کنندگان کالا میتوانند محصولات خود را در آن عرضه کنند و خریداران میتوانند آن را خریداری کنند. در این میان سازمان بورس نقش واسطه را بین آنها بازی میکند. این بازار برای قیمت گذاری سیستماتیک انواع کالا ضروری است.

توجه کنید در بورس کالا به مانند بورس سهام، اوراقی که قرار داد خرید یا فروش کالا میباشد مورد معامله قرار میگیرد (دقیقا مانند اوراق سهام).

در بورس کالا چه محصولاتی مورد معامله قرار میگیرد؟

کالاهایی که در بورس کالا مورد معامله قرار میگیرد معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده است. به صورت کلی دو گروه فلزات و محصولات کشاورزی مثل پنبه، گندم، برنج و غیره در این بازار داد و ستد می‌شود. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند و میتوانند با خیالی آسوده به تجارت خود بپردازند. این بازار معایب بازار سنتی را که عدم شفافیت در قیمت کالا می باشد را بر طرف کرده است.

بورس آتی کالا چیست؟

اما بورس آتی کالا چیست؟ حال که با بورس کالا تا حدی آشنا شدیم اجازه بدهید به اصل موضوع این مقاله که همان بورس آتی کالا است بپردازیم.

قبل از معرفی این بازار اجازه دهید به فلسفه شکل گیری آن اشاره کنیم. فکر کنید یک کشاور که محصول خود را در چند ماه آینده برداشت خواهد کرد میخواهد از الآن محصولش را پیش فروش کند. در پیش از شکل گیری بازار آتی کالا، تجار محصولات را بر اساس نرخ روز از کشاورزان می‌خریدند. حال فرض کنید زمان برداشت رسیده است اما قیمت آن محصول نسبت به چند ماه قبل به شدت افزایش پیدا کرده است و در این بین کشاورز متحمل ضرر زیادی شده است. این ریسک برای تجار و خریداران هم وجود دارد. البته با توجه به تورم معمول، ریسک بیشتر برای کشاورزان بوده است. به هر حال این مشکل با وجود بازار آتی کالا تا حد زیادی مرتفع شده است.

در بورس آتی کالا، قرار دادهای کالاهایی برای ماه های آتی مورد معامله قرار میگیرد و بدین روش تجار و کشاورزان میتوانند دید بهتری از آینده قیمتی محصولات بدست آورند.

بورس آتی کالا در ایران

وجود بازار آتی در همه جهان از زمان شکل ‌گیری به دلیل ویژگی‌ های ممتاز خود موفق به جذب سرمایه‌ گذاران زیادی شده است. در ایران از سال 1387 بورس آتی در سکه کار خود را آغاز کرد. اما بورس آتی سکه بدلیل ورود دلال های سفته باز که باعث افزایش قیمت سکه می‌شدند در سال 1397 بسته شد تا اصلاحاتی در ساختار آن صورت بگیرد. همزمان بورس آتی کالا با قرارداد های آتی زعفران کار خود را آغاز کرد.

بورس قرارداد آتی به زبان ساده

در بورس کالا چه چیزی مورد دادوستد قرار میگیرد؟ به زبان خیلی ساده یک سری قرارداد خرید و فروش کالا در بورس کالا مورد معامله قرار میگیرد. قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می ‌شود در سررسید معین (مثلا 30 فروردین ماه)، مقدار معینی از کالایی مشخص (پسته یا زعفران) را به قیمتی که الان تعیین می‌‌کنند بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد یعنی خریدار متعهد می‌شود آن کالا را در آن زمان با آن مشخصات خریداری کند.

آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.

آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .

چه کالاهایی در بورس آتی کالا مورد دادوستد قرار می‌گیرند؟

به طور کلی هر کالایی را که نیاز به تعیین نرخ آینده آن وجود داشته باشد میتواند در بورس آتی کالا مورد معامله قرار بگیرد. از کالاهایی که این نیاز بیشتر در آنها احساس میشود میتوان به محصولات صادراتی یا محصولات خامی که وابسته به قیمت های جهانی هستند یاد کرد. در حال حاضر سه محصول صادراتی محور کشاورزی زیر در بورس آتی کالا مورد دادوستد قرار دارند:

قراردادهای این سه محصول استراتژیک و صادراتی محور هم اکنون (در زمان نوشتن این مقاله در دی ماه 98) در بورس آتی کالا مورد معامله قرار میگیرند. اما قرار است شمار این محصولات افزایش پیدا کند و در آینده به تعداد آنها افزوده خواهد شد.

دلایل جذابیت بازار آتی کالا

افرادی که با بازار بورس سهام آشنا هستند بهتر میتوانند جذابیت های بازار بورس آتی کالا را درک کنند. اگر شما با بورس سهام آشنا نیستید ابتدا مقاله سرمایه گذاری در بورس چگونه است را مطالعه کنید.

اول از همه اینکه زمان فعالیت این بازار از ساعت 10 صبح تا 5 بعد از ظهر است که در مقایسه با بورس سهام (9 صبح الی 12 ونیم ظهر) زمان بیشتری برای ترید کردن در اختیار معامله گران قرار دارد. همچنین این بازار بر خلاف بورس سهام در روزهای پنجشنبه نیز باز است.

از طرفی کارمزدی که باید به کارگزاری پرداخت کنید چیزی حدود 0.0068 درصد برای خرید یا فروش هر قرار داد است.

اما دلیل اصلی جذابیت این بازار دو طرفه بودن آن و همچنین داشتن اهرم است. این دو مورد را در یک مقاله جداگانه بررسی کرده ایم که میتوانید به طور کامل آن را مطالعه کنید.

برای ورود به بازار بورس آتی کالا از کجا باید شروع کنیم؟

اگر شما از قبل کد بورسی دارید و با بازار سهام آشنا هستید کار چندان سختی ندارید. باید به یک کارگزاری که خدمات بازار آتی کالا را ارائه میدهند مراجعه کنید و کد معاملاتی آتی خود را دریافت کنید. بورس کالا معاملات کالا در بازارهای آتی در حال حاضر به صورت آنلاین قابلیت دادوستد دارد.

اما اگر شما تاکنون فعالیتی در بورس نداشته اید و کد بورسی ندارید، ابتدا باید به یک کارگزاری مراجعه کرده و کد بورسی معمولی خود را دریافت کنید. بعد از گذراندن آموزش های لازم و یادگیری روش های تحلیلی و کسب تجربه در بورس، آن زمان میتوانید به بازار آتی ورود کنید. البته این یک پیشنهاد است و شما بدون فعالیت در بورس سهام نیز میتوانید به این بازار وارد شوید ولی پیشنهاد ما این است که تا زمانی که در بورس سهام تجربه کسب نکرده اید وارد بازار بورس آتی کالا نشوید. دلیل آن ریسک بیشتر بازار آتی کالا است.

نتیجه گیری

در این مقاله سعی کردیم که معاملات بورس آتی کالا را به شما معرفی کرده و مزایا و معایب آن را ذکر کنیم. همان طور که ذکر شد این بازار جذابیت های زیادی دارد. اما بدیهی است استفاده از مزیت‌‌های استثنایی این بازار نیازمند کسب دانش و تجربه کافی است. با توجه به ماهیت رقابتی این بازار، آگاهی از قوانین و دستورالعمل‌ ها، شناخت روش ها و ابزارهای تحلیلی، توانایی تدوین استراتژی صحیح معاملاتی و مطلع بودن از خطرات و ریسک‌ های بالقوه موجود در آن بسیار اهمیت دارد.

آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته در بورس

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته روی لینک زیر کلیک کنید.

تابلوخوانی در کنار تحلیل بنیادی و تکنیکال، بعد سوم بورس است. همه چیز در تابلوی معاملات سهم وجود دارد، اطلاعاتی که شاید در نگاه اول کسی متوجه آنها معاملات کالا در بازارهای آتی نشود اما با یادگیری تکنیک های تابلو خوانی و بازار خوانی می توانید به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید و بر این اساس معاملات پر سودتری داشته باشید. در کتاب آموزش تابلو خوانی پیشرفته به مطالبی خواهیم پرداخت که در هیچ کلاس یا کتابی به شما آموزش نمی دهند. تکنیک هایی که حاصل سالها تجربه در بازار سرمایه است.

قرارداد آتی چیست؟ نحوه معامله و اصطلاحاتی که باید بدانید

قراردادهای آتی یکی از روش‌های پر‌طرفدار معامله در بستر بازار بورس در تمام جهان هستند که از طریق آن‏ها می‎شود سود و منفعت زیادی کسب کرد. اما چقدر درمورد نحوه انجام معاملات آتی اطلاعات و از قوانین آن‎ها آگاه هستید؟ ما در این مقاله از فینتو تلاش کرده‎ایم هر آنچه که لازم دارید در مورد قراردادهای آتی بدانید را به زبان ساده و روان برایتان آماده کنیم.

قرارداد آتی چیست؟

قراردادهای آتی انواعی از معامله در بازار بورس هستند که در آن فروشنده کالا متعهد می‎شود که میزان مشخصی از یک کالا را با قیمت از پیش تعیین شده و کیفیت مشخصی، در آینده به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز مبلغ قرارداد را در آینده و هنگام تحویل پرداخت می‎‎کند. قراردادهای آتی ریسک افزایش قیمت در آینده را برای خریداران آن کالا کاهش می‎دهند. به طور مثال اگر یک تولیدی یا کارخانه به میزان مشخصی پسته یا نفت خام احتیاج داشته باشد و حدس می‎زند که این کالا در سه ماه آینده دچار افزایش قیمت خواهد شد، می‎تواند آن را در معاملات آتی با قیمت فعلی روز و با پرداخت پیش پرداخت خرید کند و سه ماه آینده ( یا هر مدت زمان دیگری که در قرارداد توافق شده) با پرداخت همان قیمتی که از پیش تعیین شده، تحویل بگیرد. بسیاری دیگر نیز بدون اینکه در حقیقت به یک کالا نیاز داشته باشند در معامله‎های آتی شرکت می‎کنند و پس از رسیدن به سود مد نظرشان کالا یا اوراق را واگذار می‎کنند. بورس شیکاگو و بورس تجاری شیکاگو از بزرگ ترین بازارهای بورس جهان هستند که قرارداد آتی در آن‎ها انجام می‎شود. همچنین بزرگ‎ترین بازار بورس‎های اروپا نیز بورس اوراق اختیار و قراردادهای آتی بین المللی لندن(LIFFOE) و بورس یورکس(Eurex) هستند.

چه کالاهایی در بازار بورس ایران جزو قرارداد آتی هستند؟

در ایران معامله قراردادهای آتی در آذر ماه سال 87 و با پیش فروش سکه آغاز شد و اکنون شامل موارد گسترده‎تری است. قراردادهای آتی به دو دسته زیر تقسیم می‎شوند:

قراردادهای آتی برای سهام و شاخص

این نوع از قراردادها برای اوراق بهادار، سهام و ارز انجام می‎شوند و در سالهای اخیر ارز دیجیتال هم به آن‎ها اضافه شده که حسابی پر طرفدار است. این نوع قراردادهای آتی با نام قرارداد آتی مالی هم شناخته می‎شوند.

قراردادهای آتی برای کالاهای فیزیکی

در این نوع از قرارداد، همانگونه که از نامش هم پیداست کالاهای فیزیکی مثل طلا، شمش، سکه، نفت خام، زعفران، پسته، زیره و انواع فلزات گران‎بها معامله می‎شود.

ویژگی‎های قرارداد آتی چیست؟

مشخصاتی که در یک قرارداد آتی وجود دارند شامل موارد زیر هستند:

• دارایی پایه و مشخصات کالا: در قراردادهای آتی به کالای که قرار است مورد معامله قرار بگیرد، دارایی پایه می‎گویند.
• اندازه قرارداد آتی: این مورد مشخص کننده حجم یا مقداری از کالا است که قرار است مورد معامله قرار بگیرد. اندازه قرارداد همیشه توسط سازمان بورس تعیین می‎شود و خریداران می‎توانند مضرب‎های صحیحی از همین مقدار را انتخاب و خریداری کنند.
• تاریخ سررسید: تاریخ سررسید بیانگر زمان دقیق انجام و تحویل معامله است که توسط سازمان بورس تعیین می‎شود.
• وجه تضمین: مبلغی که هر دو طرف قرارداد موظف هستند آن را به عنوان پیش پرداخت در یک حساب عملیاتی واریز کنند و امکان برداشت از آن فقط در اختیار سازمان بورس است که در ادامه به طور مفصل به آن پرداخته‎ایم.
• و موارد دیگری مثل: حداکثر سهم هر سفارش، جرایم و کارمزد، حداکثر حجم هر سفارش، سقف مجاز موقعیت‎های باز، تحویل و مهلت گواهی آمادگی تحویل

چگونه در قراردادهای آتی شرکت کنیم؟

برای اینکار ابتدا لازم است که به کارگزاری مراجعه کرده و کد معاملات مشتقه را دریافت کنید. توجه کنید که کد معاملات مشتقه با کد سهام (کد معاملات بورسی) متقاوت است و اگر کد سهام دارید نمی‎توانید با آن وارد بازار قراردادهای آتی شوید.

پس از طی کردن مراحل احراز هویت و دریافت کد معاملات مشتقه لازم است که یک حساب بانکی در یکی از بانک‎هایی که طرف قرارداد سازمان بورس است افتتاح کنید که به آن حساب عملیاتی یا حساب در اختیار می‎گویند. زیرا امکان برداشت از این حساب فقط در اختیار سازمان بورس است و درصورتیکه در شرایط مختلف شخص مایل به برداشت از این حساب باشد، لازم است توسط کارگزاری درخواستش را به سازمان بورس ارائه دهد و در صورت تایید انتقال وجه انجام خواهد شد.

پس از افتتاح حساب می‎توانید در معامله‎های قرارداد آتی شرکت کنید. همانطور که پیش از این اشاره کردیم وقتی کالا یا سهامی در بازار آتی معامله می‎شود هر دو طرف معامله موظف هستند که درصد مشخصی را که توسط سازمان بورس تعیین شده به همان حساب عملیاتی که افتتاح کرده‎اند به عنوان وجه تضمین واریز کنند. هنگام سررسید قرارداد فروشنده و خریدار هر دو باید فرم آمادگی تحویل را پر کند سپس خریدار مبلغ قرارداد را به همان حساب در اختیار بورس واریز می‎کند و فروشنده نیز کالا را تحویل می‎دهد( به صورت گواهی سپرده بورسی یا به صورت فیزیکی).

لیست کالاهای قرارداد آتی و قیمت و حجم معامله آن‎ها را معاملات کالا در بازارهای آتی می‎توانید از طریق لینک زیر که متعلق به سازمان بورس است را بررسی نمایید:

وجه تضمین طی نوسانات روز بازار می‎تواند تغییر کند!

با یک مثال ساده این موضوع را برایتان توضیح می‎دهیم. تصور کنید که شما 100 کیلو زیره را به قیمت کیلویی 100 هزار تومان معامله کرده‎اید، سازمان بورس هم از شما به عنوان خریدار و هم از فروشنده 20% معاملات کالا در بازارهای آتی از مبلغ کل معامله یعنی 2 میلیون تومان وجه تضمین دریافت کرده است. در سازمان بورس در پایان هر روز معاملاتی میانگین قیمت هر کالا محاسبه می‎شود، در صورتی که به طور مثال میانگین قیمت زیره امروز 103 هزار تومان برآورد شده باشد یعنی شما به عنوان خریدار 3هزار تومان در هر کیلو سود کرده‎اید و فروشنده ضرر کرده است. در این حالت مبلغ 300هزار تومان از وجه تضمین فروشنده به حساب شما واریز خواهد شد. امکان وقوع عکس این اتفاق نیز وجود دارد. در صورتی که به طور مثال میانگین قیمت معامله روز زیره از 100 تومان به 98 تومان کاهش پیدا کند، در این صورت فروشنده 2هزار تومان در هر کیلو سود کرده و مبلغ 200 هزارتومان از وجه تضمین شما به حساب او واریز خواهد شد. این روند تا موعد سررسید قرارداد و تحویل کالا ادامه خواهد داشت. اما در صورتی که وجه تضمین هر کدام از طرفین قرارداد به کمتر از 70% کاهش پیدا کند از طرف سازمان بورس اخطاریه‎ای به او ابلاغ خواهد شد تا مبلغ کسری را واریز نماید و مبلغ مجددا به همان میزان وجه تضمین اولیه برسد.

اصطلاحات خرید و فروش در قرارداد آتی

نکول : در صورتی که هر یک از طرف‎های قرارداد به تعهدهایی که در قرارداد آتی ذکر شده عمل نکند، نکول صورت گرفته است. در این حالت شخص موظف است که هم کارمزد تسویه و تحویل از جانب خودش و طرف دیگر قرار داد را بپردازد و هم یک درصد از ارزش کل قرارداد را به عنوان جریمه به طرف دیگر قرارداد پرداخت کند.

در صورتی که خریدار در روز سررسید و تا مدت زمان 15 دقیقه بعد از پایان جلسه معاملاتی، مبلغ قرارداد را به حساب واریز نکند یا فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند، نکول کرده و فروشنده نیز مجاز است گواهی سپرده خود را روز بعد در بازار عرضه کند. اینکه فروشنده از این نکول سود می‎کند یا ضرر بستگی به قیمت فروش کالا در روز بعدی دارد.

آربیتراژ: آربیتراژ یک کلمه با ریشه فرانسوی است و در دنیای اقتصاد به معنی سود کردن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار است. در قراردادهای آتی بسیاری از اوقات افراد از این روش سود می‎کنند. به این ترتیب که به طور مثال ممکن است قیمت بازار زیره کیلویی 104 هزار تومان با احتساب هزینه‎های جانبی مثل نگهداری یا انبارداری باشد اما قیمت معامله آن در بازار آتی 107 هزار تومان باشد. در این حالت شخص با خرید زیره از بازار آزاد و فروش آن در بازار آتی 3هزارتومان در هر کیلو سود می‎کند.

نوسان گیری(speculator) یا سفته باز: این اصطلاح به افرادی اطلاق می‎شود که به طور کلی به دنبال خرید یا فروش کالا نیستند بلکه تنها از نوسان قیمت سود می‎کنند. به طور مثال زیره کیلویی 104 هزار تومان در بازار آتی معامله می‎شود و این افراد پیش بینی می‎کنند که قیمت آن افزایش پیدا خواهد کرد. در این حالت زیره را خریداری کرده و پس از گران شدن آن را عرضه می‎کنند. به طور برعکس اگر احتمال کاهش قیمت در آینده را بدهند، پیش از شروع کاهش قیمت کالا را می‎فروشند.

ویژگی قرارداد آتی چیست؟

شفافیت قیمت

انجام معاملات آتی برای تمام شرکت کنندگان به صورت مساوی و عادلانه قابل انجام است و کارگزاری‎ها سفارش‎های ثبت شده‎ی مشتریان را در سامانه معاملاتی ثبت می‎کنند. معاملات ثبت شده بر اساس اولویت‎های قیمتی انجام می‎شوند و در صورتی که قیمت‎ها برابر باشند بر اساس اولویت زمانی انجام می‎شوند.

از آنجایی که هدف اصلی معاملات آتی ایجاد یک بازار عادلانه و منسجم و با قیمت مشخص است، به منظور جلوگیری از سوءاستفاده‎های احتمالی، بورس‎ها و کارگزاری ها خود حق انجام معامله ندارند و در واقع مسئولیت آن‎ها ثبت سفارش مشتری‎ها به منظور کمک به تحقق اهداف بازار آتی است.

اهرمی بودن قراردادهای آتی

اهرم مالی پرریسک ترین ویژگی قراردادهای آتی است. این ویژگی به معامله‎گران این معاملات کالا در بازارهای آتی فرصت را می‎دهد که با یک مبلغ اولیه کم وارد بازار شوند و معامله ای را انجام دهند و در پایان قرارداد به اندازه کل مبلغ قرارداد سود یا ضرر کنند. درست مثل یک اهرم که با کمک آن می‎شود با نیرویی کم، یک ابزار سنگین را جا به جا کرد.

ریسک کمتر نسبت به معاملات نقدی

نقد شوندگی بالا

معامله ‎های قراردادهای آتی معاملات کالا در بازارهای آتی به صورت پیش‎فروش هستند و فروشنده هنگام موعد سررسید در صورتی که نیاز به تحویل کالا باشد می‎تواند کالا را به صورت فیزیکی از بازار تهیه کند. این ویژگی میزان نقد شوندگی معامله را تا حد زیادی افزایش می‎دهد.

در این مقاله از فینتو سعی کردیم تا مفاهیم و توضیحاتی که نیاز هست تا درباره قراردادهای آتی بدانید را توضیح دهیم. اما فراموش نکنید با وجود اینکه معاملات قراردادهای آتی از پر سودترین و پر رونق ترین معاملات بورسی در تمام جهان هستند احتیاج به شناخت کافی از بازار و نوسانات احتمالی قیمت کالای مورد معامله دارند. پیشنهاد میکنیم اگر تجربه کافی درباره کالایی که علاقه مند به معامله آن هستید ندارید با مشاوران قابل اعتماد کارگزاری‎ها یا افرادی که در زمینه انجام قراردادهای آتی باتجربه هستند مشورت کنید.

در این مقاله تلاش کردیم تا در خصوص ویژگی مهم نرم‌‌افزار حسابداری ابری فینتو، یعنی دسترسی به کسب و کارها در یک پنل را در اختیارتان قرار دهیم. همانطور که میدانید استفاده از این قابلیت نیاز شما به چندین نرم افزار حسابداری را برطرف و کار شما را تا تحت بسیار زیادی راحت می‌کند. نرم افزار حسابداری ابری فینتو همراه قابل اعتماد برای کسب و کار‌های شماست.

بازار مشتقه بورس کالا

اگر بخواهیم بورس کالا و انواع مختلف بازارهای بورس کالا یعنی بازار مشتقه بورس کالا را در یک نگاه توضیح دهیم، شکل زیر گویای این مطلب خواهد بود.

همان‌طور که در شکل بالا مشخص شده است بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی از اجزای مهم بورس کالا هستند. در ادامه بازار مشتقه بورس کالا مورد بررسی قرار خواهد گرفت:

بازار مشتقه را نوع جدیدی از بازار بورس کالا می‌توان تعریف کرد که با توجه به نیاز بعضی بازارها و ماهیت کالاها دست به تعریف ابزار جدیدی برای معامله این کالاها زده است. این بازار از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای تعریف جدیدی از معاملات بورس کالا با هدف شکل‌گیری بازار برای طیف جدیدی از سرمایه‌گذاران شکل گرفته است. در این بازار یک دارایی پایه که قراردادها بر روی آن منتشر می‌شوند، تعریف می‌شود. این دارایی پایه می‌تواند محصولات کشاورزی، انواع فلزات و انواع فراورده‌های نفتی باشد. در ایران نخستین بازار قراردادهای آتی بر روی سکه و محصولات کشاورزی مانند زعفران شکل گرفت. رفته ‌رفته در این نوع معاملات محصولات دیگری نظیر پسته و زیرِه نیز افزوده شد. مخاطبان این بازار طیف بزرگ‌تری از سرمایه‌گذاران خرد هستند که تمایل به سرمایه­‌گذاری در این ابزار جدید را دارند.

مزایای قراردادهای مشتقه

• پوشش ریسک
• امکان خرید و یا فروش استقراضی دارایی
• تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای بورس

انواع اوراق مشتقه بورس کالا:

• قرارداد آتی (Futures Contracts):

قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص (تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند. در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند. لازم به ذکر است که در بورس کالای ایران در حال حاضر قراردادهای آتی تنها روی سکه طلا، زیره سبز ، پسته و زعفران معامله می‌­شوند. در بورس اوراق بهادار نیز قراردادهای آتی در خصوص برخی از سهم ها و شاخص سهام نیز وجود دارد. مشتری متقاضی انجام معامله آتی از معاملات کالا در بازارهای آتی طریق کارگزار خود و با پرداخت درصد بسیار کمی از وجه کالا وارد معامله شده و با اتخاذ موقعیت‌های خرید یا فروش اقدام به دادوستد کالا از زمان اولین روز معاملاتی تا زمان سررسید قرارداد می‌نماید. فرآیند انجام معاملات آتی در بورس کالا مختصرا به شرح زیر است:

1. مراجعه مشتری به یکی از کارگزاران معاملات آتی شرکت بورس کالا و ثبت‌نام و گرفتن کد مشتری.
2. افتتاح حساب مشترک با بورس کالا در بانک معرفی‌شده از سوی بورس.
3. درخواست خرید یا فروش یکی از قراردادها و اتخاذ یکی از موقعیت‌های خرید یا فروش در بازار معاملات آتی.
4. انجام معاملات روزانه بر روی موقعیت معاملاتی اتخاذ شده به نحوی که مشتری می‌تواند تا زمان سررسید قرارداد، به دفعات کالا را خرید و فروش کرده و با توجه به نرخ‌های روز از سود مورد نظر بهره‌مند گردد.

• قرارداد اختیار معامله (Options):

اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مباحث مالی است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی‌ (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.

این نوع اختیار معامله به خریدار این اجازه را می‌دهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده، در زمانی مشخص و به‌ قیمتی معین خریداری کند. به‌عنوان ‌مثال فرض کنید قرارداد اختیار معامله‌ی خرید با دارایی پایه سکه در شرکت بورس کالای ایران قابل معامله است. قیمت هر سکه در بازار نقدی در دی ‌ماه ســال ۹۵ برابر۹۵۰هزار تومان است. چنانچه فردی اختیار خرید مذکور را با قیمت اعمال ۹۵۰ هـزار تومان برای سررسید اسفند ۹۵ به قیمت ۵۰ هزار تومان (قیمت اختیار معامله) خریداری کند، پایان اسفند سال۹۵، این فرد حق دارد هر سکه را با قیمت ۹۵۰ هزار تومان از فروشنده اختیار معامله خریداری کند. حال چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررسید به یک میلیون و ۶۰ هزار تومان رسیده باشــد، خریدار اختیار معامله به ازای هر ســکه، ۱۱۰هزار تومان سود می‌کند (البته با در نظر گرفتن هزینه خرید اختیار و کسر ۵۰ هزار تومان، در کل معادل۶۰ هزار تومان ســود می‌کند) و چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررسید به ۹۰۰ هزار تومان رسیده باشد، خریدار اختیار معامله از حق خرید خود استفاده نمی‌کند و اختیار معامله را اعمال نمی‌کند (چراکه می‌تواند در بازار، ســکه را به قیمت کمتر بخرد) و در نتیجه فقط زیانی معادل ۵۰ هزار تومان (هزینه خرید اختیار که در ابتدای انعقاد قرارداد پرداخته بود) را متحمل می‌شود.

ایــن نوع اختیار معامله به خریدار خود این اجــازه را می‌دهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده در زمانی مشخص و با قیمتی معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد. به‌عنوان‌ مثال فرض کنید قرارداد اختیار معامله‌ فروش با دارایی پایه سکه در شرکت بورس کالای ایران قابل معامله است. قیمت هر سکه در بازار نقدی در دی ‌ماه ســال ۹۵ برابر ۹۵۰ هزار تومان است. چنانچه فردی اختیار فروش مذکور را با قیمت اعمال ۹۵۰ هزار تومان برای سررسید اسفند سال ۹۵، به قیمت ۳۰ هزار تومان (قیمـت اختیار معامله) خریداری کند، پایان اسفند ۹۵ این فرد حق دارد هر سکه را با قیمت ۹۵۰ هزار تومان به فروشنده اختیار معامله بفروشد. حال چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررســید به ۸۵۰ هزار تومان رسیده باشد، خریدار اختیار معامله فروش روی هر قرارداد ۱۰۰ هزار تومان ســود می‌کند (که البته با در نظر گرفتن هزینه خرید اختیار به مبلغ ۳۰ هزار تومان، در کل معادل ۷۰ هزار تومان سود می‌کند) و چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررســید به یک میلیون تومان رسیده باشــد، بدیهی است خریدار اختیار معامله از حق فروش خود استفاده نمی‌کند و اختیار معامله را اعمال نمی‌کند (چراکه می‌تواند در بازار سـکه را به قیمت بیشتری بفروشد) و در نتیجه در این حالت تنها زیانی که وی متحمل می‌شود، مبلغ ۳۰هزارتومانی است که بابت خرید اختیار در ابتدای انعقاد قرارداد پرداخته بود. همچنین در خصوص قراردادهای اختیار معامله توجه به نکات زیر حائز اهمیت است.

محاسبه قیمت پایانی

اگر قرارداد اختیار معامله‌ای در یک روز معاملاتی معامله شــود، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام‌ شده طی آن روز معاملاتی اســت، ولی اگر در آن روز معاملاتی، قراردادی معامله نشود، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله در روز کاری قبل به‌عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد که در صورت عدم انجام معامله به‌صورت متوالی در آن نماد، این روند (استفاده از قیمت پایانی روز قبل) حداکثر تا دو روز کاری ادامه خواهد داشت، پس‌ازآن، بورس قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله را براساس قیمت پایانی قراردادهای زیرگروه هم ماه آن نماد یا به‌صورت تئوریک محاسبه می‌کند.

تسویه معاملات

معاملات قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران در تاریخ سررسید هر قرارداد تسویه می‌شوند. بدین معنی که در پایان یک روز معاملاتی، ارزش قراردادهای اختیار معامله‌ شده (معادل حاصل‌ضرب قیمت اختیار در حجم قرارداد) از حساب خریدار اختیار کسر و به‌حساب فروشنده اختیار واریز می‌شود. کارمزدهای معاملاتی نیز از حساب خریدار و فروشنده کسر و به حساب بورس، سازمان و کارگزار مربوطه واریز خواهد شد.

تحویل

با توجه به اینکه سبک اعمال قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران اروپایی است، در سررسید، خریدار می‌تواند درخواست اعمال خود را به بورس ارائه دهد. ارائه درخواست اعمال به معنی آغاز انجام فرآیند تخصیص است. پس از پایان معاملات و پس از پایان مهلت ارائه درخواست اعمال، بورس کلیه فروشندگانی را که طرف مقابل ایشان، درخواســت اعمال خود را به بورس ارائه کرده باشد، مشخص می‌کند. فروشندگان متعهد به تحویل دارایی پایه به‌اندازه حجم قرارداد خود هستند. دو حالت در اینجا متصور است:

1. کلیه فروشندگان تعهدات خود را ایفا نموده و رسید انبار یا دارایی پایه را تحویل داده‌اند؛ در این صورت قرارداد خریدارانی که ارزش قرارداد به همراه کارمزدهای مربوطه را واریز نکرده باشند، ملغی خواهد شد.
2. بخشی از فروشندگان نکول کرده و تعهدات خود را ایفا کرده‌اند؛ در این صورت سه حالت متصور است:

• تعداد نکول فروشندگان برابر تعداد خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند و در نتیجه ارزش قرارداد بــه همراه کارمزدهای مربوطه را واریز نکرده‌اند. در این صورت خریدارانی که تسویه نقدی شده‌اند، مقابل فروشندگانی که نکول کرده‌اند معاملات کالا در بازارهای آتی قرار می‌گیرند. در این شرایط، فروشنده، درصدی از ارزش قرارداد را به همراه مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت نقد دارایی پایه به خریدار پرداخت می‌کند.
• تعداد نکول فروشندگان بیشتر از تعداد خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند. فرض کنید ۱۰ قرارداد در یکی از نمادها منجر به اعمال‌شده اســت. هر نفر یک قرارداد دارد. (۱۰ خریدار و ۱۰فروشنده) فرض کنید از ۱۰ قرارداد، چهار نفر از فروشندگان نکول کرده باشند و یک نفر از خریداران تمایل به تسویه نقدی داشته باشند. در این حالت ۶ فروشنده و ۶ خریدار وارد فرآیند تحویل می‌شوند و خریداران، کالا را از فروشندگان تحویل می‌گیرند. قرارداد چهار فروشنده تسویه نقدی می‌شود و فروشندگان موظف به پرداخت درصدی از ارزش قرارداد به همراه مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت نقد دارایی پایه خواهند بود.
• تعداد نکول فروشندگان کمتر از تعداد خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند. مثال مورد قبل را با این فرض شرح می‌دهیم که از ۱۰ قرارداد، دو نفر از فروشندگان نکول کرده باشند و ۶ نفر از خریداران نیز تمایل به تسویه نقدی داشته باشند و وجوه لازم را واریز نکنند، دو نفر از معاملات کالا در بازارهای آتی آن ۶ خریدار در مقابل دو فروشنده‌ای که قرارداد خود را نکول کرده‌اند قرار خواهند گرفت و تسویه نقدی خواهند شد؛ اما اتاق پایاپای به چهار نفر باقی‌مانده از خریداران مهلت مجدد خواهد داد، تــا ارزش قرارداد به همراه کارمزدهای مربوطه را واریز کنند. فرض کنید یک نفر وجوه را واریز کند. در این حالت ‍پنج خریدار و پ‍نج فروشنده وارد فرآیند تحویل معاملات کالا در بازارهای آتی می‌شوند و خریداران، کالا را از فروشنده تحویل می‌گیرند. قرارداد سه خریدار نیز ملغی می‌شود و فروشنده مقابل آن‌ها متعهد دیگری نخواهد داشت.

نکاتی کلی در خصوص معاملات بازار مشتقه بورس کالا

افراد حقیقی (با حداقل ۱۸ سال سن) و حقوقی برای شروع فعالیت در معاملات بازار مشتقه، می‌بایست به یکی از شرکت‌های کارگزاری که مجوز معاملاتی قراردادهای مشتقه را در شرکت بورس کالای ایران داشـته باشند، مراجعه و درخواست کد کنند. شایان ذکر اســت مشتریان فقط با یک کارگزاری مجاز به انجام این معاملات هستند و در صورت تمایل به تغییر کارگزاری خود، باید فرم درخواست انتقال کد معاملاتی را تکمیل و آن را به کارگزار مورد نظر خود ارائه کنند.

مشتریان برای فعالیت در معاملات قراردادهای بازار مشتقه بورس کالا می‌بایست یک حساب در اختیار بورس نزد یکی از بانک‌های عامل (سامان، ملت و رفاه) افتتاح و آن را به شرکت کارگزاری معرفی کنند.

قبل از ثبت سفارش‌ها مشتری در فرم‌های ثبت سفارش، کارگزاران می‌بایست از واریز وجه تضمین لازم توســط مشتریان، متناسب با موقعیت‌های ایشان اطمینان حاصل کنند. کارگزاران موظف‌اند کلیه سفارش‌های هر مشتری را در فرم‌های ثبت سفارش که توسط بورس ابلاغ می‌شود، ثبت کنند. سفارش‌ها می‌توانند به‌صورت کتبی، تلفنی، از طریق اینترنت یا سایر روش‌های تعیین ‌شده توسط بورس انجام شوند.

کارمزدهای بازار قراردادهای مشتقه بورس کالای ایران

کارمزد معاملات قراردادهای اختیار معامله

کارمزد تسویه و تحویل معاملات قراردادهای اختیار معامله

کارمزد معاملات قراردادهای آتی

کارمزد تسویه و تحویل معاملات قراردادهای آتی

شرایط پذیرش دارایی پایه در بازار معاملات کالا در بازارهای آتی قراردادهای مشتقه بورس کالای ایران

دارایی پایه از بین محصولات پذیرفته‌شده در بورس کالای ایران و یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی به تشخیص هیئت پذیرش، انتخاب می‌گردد. قرارداد آتی قابل معامله در بورس بر اساس قرارداد آتی پذیرش شده تعیین می‌شود. مشخصات قرارداد آتی به پیشنهاد بورس به تصویب هیئت پذیرش خواهد رسید. لازم به ذکر است، مشخصات قرارداد آتی باید شامل موارد ذیل باشد:

از سال 1390 که مجموعه خانه سرمایه شروع به کار کرد با برگزاری ۳۱ دوره جامع آموزشی بلند مدت، بیش از ۶۰۰۰ تحلیلگر را وارد بازار سرمایه کرده‌ایم. تمام تلاش من و همکارانم ایجاد مرجعی برای آموزش واقعی و صحیح موفقیت مالی و سرمایه گذاری بوده است مرجعی که کمک می کند زندگی بهتری برای خود و اطرافیانمان بسازیم.