آشنایی با معاملات ابزار مشتقه

انواع بازار های فرابورس

قرارداد آتی به چه معناست؟ چطور معامله می شود؟

مفاهیم و موضوعات مرتبط به بازارهای مالی و اقتصادی همیشه جذابیت زیادی برای علاقه مندان حسابداری و دیگر علوم مالی داشته اند. مفاهیم زیادی وجود دارد که برای فعالیت موثر در بازارهای مالی بهتر است که با آن ها آشنایی کافی داشته باشید و البته در برخی موارد لازم است در مورد آن ها تخصص کافی را به دست بیاورید. اما یکی از مفاهیمی که اطلاع و دانش ابتدایی در مورد آن به درد هر شخص فعال در بازارهای مالی می خورد، عبارت قرارداد آتی است.

در این مقاله به توضیح مفهوم قرارداد های آتی می پردازیم و توضیحات مفیدی در مورد آن ارائه می دهیم، اما قبل از اینکه به سراغ این مفهوم برویم ابتدا باید به موضوع ابزار مشتقه بپردازیم.

در میان این مقاله پیشنهاد می کنیم از مقاله جذاب حسابداری حقوق و دستمزد نیز دیدن کنید.

ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتقه، ابزار مشتق یا (Derivative Contract) قرارداد یا اوراقی هستند که ارزش آن ها به ارزش اوراق بهادار، کالا، شمش یا ارز وابسته بوده و ارزش مستقلی برای خود ندارند. این ابزارها معمولا از بازارهای پایه مثل بازار کالا، انرژی، ارز، سرمایه و … ترکیب می شوند و در بورس های مورد نظر مورد معامله قرار می گیرند.

ابزار مشتقه به دو دسته تقسیم می شود:

1. پیمان آتی
2. اختیار معامله

در این مقاله قصد داریم در مورد پیمان آتی توضیحاتی ارائه دهیم.

قرارداد آتی (پیمان آتی) چیست؟

قرارداد آتی یا پیمان آتی (Future Contracts) اوراق مالی قابل معامله ای است که می توان آن را در بازارهای مالی مبادله کرد. در قرارداد آتی که بر پایه عقد صلح می باشد، فروشنده پیمان می بندد که در تاریخ مشخصی، مقدار مشخصی کالا را در قبال مبلغی که در هنگام ایجاد قراردادآتی توافق می شود به خریدار آشنایی با معاملات ابزار مشتقه قرارداد آتی تحویل بدهد.

قرارداد آتی برای اولین بار در سال 1972 وارد بازارهای مالی شد و قبل از آن تنها در زمینه معاملات محصولات کشاورزی و سوخت های فسیلی مورد استفاده قرار می گرفت.

در واقع قرارداد آتی نوعی قرارداد است که جنبه حقوقی مالی دارد و بین دو طرف فروشنده و خریدار بسته می شود.

برای درک بهتر موضوع اجازه دهید از یک مثال استفاده کنیم.

فرض کنید شما یک کشاورز هستید که می دانید 6 ماه دیگر 50 تن گندم برداشت می کنید. شما می توانید از حالا توافق کنید که بعد از گذشت 6 ماه 50 تن گندم به طرف معامله تحویل می دهید و آن را از همین الان به مبلغ مشخصی می فروشید. بعد از گذشت 6 ماه مهم نیست قیمت گندم چقدر باشد، شما موظفید طبق قرارداد آتی که با خریدار بسته اید بعد از 6 ماه، 50 تن گندم با قیمت توافق شده به خریدار تحویل دهید. در واقع قرارداد آتی را می توان نوعی پیش فروش به حساب آورد.

در این میان پیشنهاد می کنیم سری به صفحه نرم افزار حضور و غیاب سپیدار بزنید تا از امکانات بی نظیر این نرم افزار اطلاع کسب کنید.

انواع قرارداد آتی

قراردادهای آتی اکنون به 2 دسته اصلی تقسیم می شوند:

1. قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی همچون نفت خام، شمش طلا، گندم و …
2. قرارداد آتی سهام و شاخص

در مورد کالاهای فیزیکی بازار قرارداد های آتی تا چند سال پیش در ایران وجود نداشت و بعد از فراهم شدن زمینه های آن در ایران با بازار آتی سکه شروع به فعالیت کرد. اکنون بازار قراردادهای آتی در زمینه زعفران نیز فعال است و قرار است برای سایر کالاهای اساسی نیز فعال شود.

قرارداد آتی سهام نیز در اواسط سال 97 فعالیت خود را شروع کرد و از قضا مورد استقبال نیز آشنایی با معاملات ابزار مشتقه قرار گرفت. گفته می شود که توسعه هر چه بیشتر این بازار منافع بسیاری برای مصرف کنندگان نهایی و تولیدکنندگان دارد و بیشترین ضرر در مورد آن نصیب دلالان می شود.

کاربرد قراردادهای آتی چیست؟

البته در پایان پاراگراف قبل به مزیت مهم و بزرگی در مورد قراردادهای آتی پرداختیم، اما در این بخش می خواهیم به کاربردهای این پیمان ها بپردازیم.

وقتی هر کسی می تواند معاملات خود را طبق قیمت روز انجام دهد و در لحظه کالاهای مورد نیاز خود را معامله کند چرا باید به قرارداد آتی علاقه مند باشد؟

2 دلیل وجود دارد:

1. با استفاده از قراردادهای آتی خریدار خود را در برابر تغییرات قیمت در ماه ها یا سال های پیش رو بیمه می کند و می تواند در قیمت گذاری با دست بازتری با رقبای خود رقابت کند.
2. هر کسی می تواند از طریق تحلیل بازار و خرید و فروش کالا با استفاده از قراردادهای آتی سود کسب کند.

چطور انگیزه کافی برای استفاده از قرارداد آتی وجود دارد؟

مهمترین انگیزه ای که می تواند باعث استفاده از قرارداد آتی شود، عدم اطمینان از آشنایی با معاملات ابزار مشتقه آینده است. از طرفی تولیدکنندگان کالا که مصرف کننده های کالاهای اساسی هستند ممکن است از قیمت های آتی به ترس بیفتند و کشاورز تولید کننده کالای اساسی نیز در زمان حال نیاز به نقدینگی دارد.

طبق دلیل دوم که مربوط به کسب سود بود، اگر شما تحلیل گر خوبی باشید می توانید از طریق قرارداد آتی کسب سود کنید. برای مثال اگر شما حدس می زنید که قیمت نفت قرار است در ماه های آینده افزایش پیدا کند، می توانید نفت را با قیمت کنونی معامله کنید. در صورتی که بعد از گذشت ماه ها و رسیدن سررسید تحویل کالا، قیمت آن افزایش یافته باشد شما به شدت سود خواهید برد.

قرارداد اختیار معامله (Options Contract) چیست؟

یکی از مفاهیم مشابه با قرارداد آتی مفهوم قرارداد اختیار معامله است. در این قرارداد یک طرف قرارداد متعهد می شود در بازه زمانی مشخص و قیمتی تعیین شده دارایی پایه ای را به طرف دیگر معامله بفروشد. طرف دیگر معامله می تواند دارایی مورد نظر را خریداری کند یا این کار را نکند. البته اگر خریداری نکند مبلغی را در ازای این حق از دست می دهد، اما در صورتی که خریدار تمایل داشته باشد معامله را کامل کند فروشنده بالاجبار باید دارایی را معامله کند.

این مفهوم به دلیل ماهیتش تشابهاتی با قرارداد آتی دارد، اما تفاوت های بسیاری هم با آن دارد.

در پایان پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش حسابداری پیمانکاری را بخوانید. در این مقاله در رابطه با موضوع حسابداری شرکت های پیمانکاری توضیحات جذابی ارائه کرده ایم.

سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالای ایران عنوان کرد:
افزایش کارایی بازار مشتقه با معرفی قراردادهای اختیار آتی

قراردادهای اختیار آتی زعفران نگین در راستای مدیریت ریسک بهتر سرمایه‌گذاران از امروز در بورس کالای ایران راه‌اندازی شد؛ در همین زمینه سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالا در نوشتاری کوتاه به تشریح افزایش کارایی بازار مشتقه با معرفی قراردادهای اختیارمعامله مبتنی بر قراردادهای آتی می‌پردازد.

به گزارش صفحه اقتصاد، دارایی پایه قراردادهای اختیار معامله زعفران در بورس کالا برای سررسیدهای جدید تغییر کرده و در فرایند تسویه نهایی قراردادهای آتی جایگزین گواهی سپرده کالایی شده است. این تغییر موجب نزدیک‌شدن فرایندهای معاملاتی این ابزار با نمونه‌های موجود در بورس‌های کالایی معتبر جهان می‌شود و امکانات جدیدتری را در اختیار معامله‌گران قرار خواهد داد.

انتخاب قرارداد آتی به عنوان دارایی پایه اختیار به این معنی است که اعمال هر اختیارمعامله منجر به باز شدن یک موقعیت تعهدی در بازار قرارداد آتی برای طرف‌های اختیار خواهد شد. در صورتی که در حالت ساده که کالا دارایی پایه باشد، اعمال اختیار منجر به جابه‌جایی کالا میان طرف‌های معامله می‌شود.

به عنوان مثال دارنده اختیار خرید، بابت هزینه‌ای که پرداخت کرده، این حق را به دست می‌آورد که در صورت تمایل در سررسید وارد موقعیت خرید آتی با قیمتی مشخص یعنی قیمت اعمال شود.

یک اختیار خرید زعفران با قیمت اعمال ۴۰ هزارتومان با سررسید ۱۵ آشنایی با معاملات ابزار مشتقه اسفند که روی آتی اسفند تعریف شده است، این امکان را به دارنده اختیار می‌دهد که در صورت اعمال اختیار در تاریخ ۱۵ اسفند، وارد موقعیت خرید آتی سررسید اسفند با قیمت ۴۰ هزارتومان شود، حتی اگر در این تاریخ قیمت آتی در بازار بیش از این رقم باشد در صورتی که قیمت آتی در ۱۵ اسفند در بازار پایین‌تر از این رقم باشد، اعمال اختیار به ضرر دارنده آن خواهد بود و از نظر بورس کالا اعمال در این شرایط امکان‌پذیر نیست.

البته این نکته را باید متذکر شد که در خصوص ابزارهای مشتقه در دنیا تفاوت جدی در استقبال از ابزارها به وضوح دیده می‌شود؛ به طوری که قراردادهای آتی در حوزه کالاها پُرطرفدار است و قراردادهای اختیارمعامله در حوزه سهام بسیار مورد معامله قرار می‌گیرد.

همین امر نیز باعث شده است که برخلاف عمده موارد قابل مشاهده در خصوص اختیارمعامله‌های سهام که دارایی پایه اختیار مستقیماً سهام شرکت انتخاب می‌شود، تقریبا در تمامی اختیارمعامله‌های کالایی در بورس‌های معتبر، دارایی پایه قرارداد آتی انتخاب می‌شود.

رویکرد استفاده از قراردادهای آتی به عنوان دارایی پایه از این جهت بیشتر در حوزه کالاها مورد استقبال قرار گرفته است که بازیگران اصلی بازار در واقع بازیگران آتی هستند که به منظور پوشش ریسک فعالیت‌های خود یا تعریف استراتژی‌های پیچیده و متنوع معاملاتی نیازمند قراردادهای اختیار هستند.

پیش از این ارتباط میان آتی و اختیارمعامله به صورت دقیق برقرار نبود و از همین روی معامله‌گران نمی‌توانستند استراتژی‌ها را به نحو کارا میان سه بازار نقد و آتی و اختیار برقرار کنند.

با معرفی اختیار مبتنی بر آتی رابطه اختیارمعامله و آتی در سررسید به طور کامل ایجاد شده و در نتیجه چندین استراتژی جدید میان دو بازار قابل استفاده خواهد شد. همچنین تعریف اختیار معامله مبتنی بر قراردادهای آتی باعث می‌شود که خریداران اختیار به‌جای نوسان‌های قیمتی دارایی پایه کالایی، از نوسان بازار آتی دارایی پایه مذکور سود اخذ کنند.

در این روش معامله‌گران می‌توانند خود را در برابر انتظارات بازار نسبت به قیمت کالای خاص بیمه کنند، منظور از انتظارات بازار نسبت به قیمت دارایی خاص همان عرضه و تقاضایی است که موجب شکل‌گیری معاملات در بازار آتی می‌شود.

مزیت مهم دیگر اختیار مبتنی بر آتی این است که معامله‌گران در سررسید اختیار معامله و در صورت اعمال اختیار توسط خریدار می‌توانند تنها با داشتن وجه تضمین قرارداد آتی، اقدام به اخذ موقعیت در بازار آتی کنند و در بازار اختیار تسویه شوند.

در حالی که در روش قبلی، در صورت اعمال اختیار توسط خریدار، خریدار یا فروشنده مجبور به تامین کل ثمن معامله یا کل دارایی پایه می‌شدند. در روش جدید به منظور تسویه در بازار اختیار، مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت تسویه قرارداد آتی ضربدر اندازه قرارداد آتی از فروشندگان اختیار به خریداران آن منتقل می‌شود.

پس از تسویه در بازار اختیار، طرف‌های معامله که وجه تضمین قرارداد آتی را تأمین کرده‌اند، وارد بازار آتی می‌شوند. پس از آن یا در بازار آتی باقی می‌مانند و در سررسید آتی کالا را جابه‌جا می‌کنند یا زودتر با اخذ موقعیت معکوس از بازار خارج می‌شوند. در نتیجه برخلاف تصور که به نظر می‌رسد فرایند تسویه پیچیده‌تر خواهد شد، این رویکرد جدید به شدت فرایند تسویه در قراردادهای اختیار را تسهیل و کم‌هزینه‌تر خواهد کرد.

معین محمدی‌پور، سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالای ایران

یکپارچگی بورس‌‌‌ها ضرورت بازار سرمایه ایران

گسترش و تعدد بورس‌‌‌ها امروزه به حدی رسیده که با توجه به جایگاه حاکمیتی ناظر بازار سرمایه نه تنها رقابت میان بورس‌‌‌ها را بی‌معنی کرده، بلکه صرفه‌جویی نسبت به مقیاس را به لحاظ تعدد بازار‌‌ها برای یک ابزار همگن تهدید کرده است.

به گزارش فارس، توسعه بازار سرمایه ایران و سر بیرون آوردن چندین بورس مختلف پس از تصویب قانون اوراق بهادار در اول آذر ماه 1384 بستر لازم برای ایجاد و گسترش ابزارهای مالی و بدهی مختلف را در بازارهای مالی ایران ایجاد کرده است.

این گسترش اما امروز به حدی رسیده که با توجه به جایگاه حاکمیتی ناظر بازار سرمایه نه تنها رقابت میان بورس‌‌‌ها را بی‌معنی کرده، بلکه صرفه‌جویی نسبت به مقیاس را به لحاظ تعدد بازار‌‌ها برای یک ابزار همگن تهدید کرده است.

واکنش‌‌ها نسبت به راه‌اندازی بورس آتی ارز میان بورس کالا و بورس اوراق بهادار تهران و یا انتشار انواع اوراق مشارکت و تخصیص اوراق بدهی از جمله اوراق اسناد خزانه اسلامی در فرابورس با بورس تهران از جمله این چالش‌‌ها است.

چالشی که هم اکنون با پذیره‌نویسی نخستین صندوق سرمایه‌گذاری اوراق گواهی سپرده طلا در بورس کالا محل مناقشه بسیاری از کارشناسانی شده که معتقدند این ابزار‌‌ها باید در بورس اوراق بهادار پذیره‌نویسی و معامله شوند.

بورس اوراق بهادار تهران پیش‌تر در گزارشی تحقیقی عنوان کرده بود که تلفیق بازارهای اوراق بهادار یکی از مهم‌ترین تغییرات در بازار مالی جهانی و به عنوان سندی از جهانی‌سازی اقتصادها، به حساب می‌آید.

شرکتی‌شدن بورس‌های اوراق بهادار بسیاری از موانع فرهنگی، اقتصادی و حقوقی را با هدف توسعه‌ شرکت‌های جدید برای مدیریت بر چندین بازار اوراق بهادار به‌طور همزمان برطرف کرده است.

تلفیق بورس‌‌‌ها با پیشرفت‌ فناوری اطلاعات به توسعه‌ کسب و کار‌‌ها و حرکت به سوی بین‌المللی‌ شدن کمک زیادی کرد. نگاهی به روند جهانی این فرایند نشان می‌دهد که موضوعات مرتبط با افزایش رقابت‌پذیری و کاهش هزینه‌های عملیاتی، بسیاری از بورس‌‌‌ها به ویژه بورس‌های توسعه‌یافته را به ادغام یکدیگر سوق داده است.

همچنین بورس‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه پس از ادغام‌ درون مرزی، به سوی ادغام و تملیک در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی حرکت کرده‌اند.

در این ارتباط علی اسلامی بید گلی، عضو کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری گفت: تعدد بورس‌‌‌ها در بازار سرمایه ایران چیزی نیست که در دنیا تجربه نشده باشد. در ایالات متحده آمریکا هم زمان که سهام شرکتی در بورس نیویورک معامله می‌شود، در بورس نزدیک نیز این سهام قابلیت معامله خواهد داشت.

این در حالی است که شرکت‌های با پیشینه قدیمی و استوارتر اغلب در بورس نیویورک قرار دارند و یا به‌طور همزمان در هر دو بازار پذیرش شده‌اند.

جالب این‌که از نظر حاکمیت شرکتی نیز ترکیب مدیریت این شرکت‌ها یکسان است.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان این‌که در ایران با رقابت و دخالت بورس‌‌ها در فرایند یکدیگر مواجه هستیم، عنوان کرد: در بورس‌هایی همچون بورس اوراق لندن در حالی انواع سهام و اوراق بهادار معامله می‌شود که در بورس کالای این آشنایی با معاملات ابزار مشتقه بازار تنها انواع کالا و ابزارهای مشتقه کالایی معامله می‌شوند که حتی گاهی اوراق معاملات بازار مشتقه این بازار با اعتراض از سوی معامله‌گران بورس اوراق بهادار لندن مواجه می‌شود.

وی با بیان این‌که آسیب‌شناسی ادغام و یکپارچگی بورس‌‌‌ها نیازمند کار کارشناسی و تحقیق بیش‌تری است، گفت: به‌طور طبیعی باید ابزارهای مالی نقد شونده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس انجام شوند.

اسلامی بیدگلی تسریع در خلق ابزارهای مالی و بروز خلاقیت‌ها در کنار افزایش دقت در تعریف ابزارهای مالی نوین را از مزایای ادغام بورس‌‌‌ها دانست و گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی از بازار فیزیکی داد و ستد کالا مجزا بوده و با اوراق بهادار سروکار دارند.

گرچه به دلیل وجود سازمان‌های حاکمیتی رقابت میان ارکان معنایی ندارد، اما ایجاد رقابت مصنوعی با ایجاد و تعدد ابزارهای مالی مختلف در بورس‌های متعدد مزیت لازم را برای بازار سهام کم عمق کشور ایجاد نمی‌کند.

در گزارشی که پیش از این از سوی مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس و اوراق بهادار تهران منتشر شده، با اشاره به مزایا و معایب ادغام بورس‌‌‌ها آورده است که ادغام بورس‌‌ها از مزایای مختلفی برای کشور‌‌ها از جمله صرفه‌جویی نسبت به مقیاس عملیاتی و صرفه‌جویی نسبت به مقیاس معاملاتی در بازار‌های مالی را به همراه دارد.

با ادغام بورس‌‌‌ها عملیات مربوط به معاملات، نظارت و پشتیبانی سایر فعالیت‌ها تجمیع می‌شود، در نتیجه هزینه‌های نرم افزاری، سخت‌افزاری و استهلاک تجهیزات مرتبط با عملیاتی و معاملات کاهش می‌یابد و به نوعی صرفه‌جویی نسبت به مقیاس حاصل می‌شود.

همچنین با ادغام چند بورس و استفاده از طرح مشترک معاملاتی، حجم سرمایه‌گذاری بر روی سیستم‌های معاملاتی کاهش می‌یابد.

به‌طور معمول بورس‌‌ها هزینه‌های قابل توجهی را برای توسعه، بروز رسانی و عملیات جاری سیستم معاملاتی می‌پردازند که با ادغام، این نوع هزینه‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

با یکپارچه‌سازی بورس‌‌ها امکان تصمیم‌گیری برای خرید یا به‌کار‌گیری نرم افزار‌‌ها و سخت‌افزارهای بازار اوراق بهادار با بوروکراسی کم‌تر و سرعت عمل بیش‌تری فر اهم می‌شود.

همچنین با کاهش هزینه‌های یاد شده احتمال کاهش کارمزد‌های مرتبط با معاملات سرمایه‌گذاران، کارمزدهای حق درج، حق پذیرش و عضویت سالیانه ناشران و هزینه‌های دسترسی به سیستم معاملاتی، عضویت در بورس‌ها، پاسخگویی به الزامات نظارتی و معاملاتی کارگزاران وجود دارد. یکپارچگی بورس‌‌ها دسترسی سرمایه‌گذاران به ابزارهای مالی و تنوع‌سازی کم هزینه پرتفوی سرمایه‌گذاری را تسهیل می‌کند و بر منافع نهایی سرمایه‌گذار تأثیر مثبت دارد.

یکی از معیارهای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و به‌طور خاص سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری بلندمدت و مطمئن، عمق بازار اوراق بهادار است. با ادغام بورس‌ها، ارزش بازار و تعداد اوراق بهادار قابل معامله و در نتیجه عمق بازار افزایش می‌یابد و این موضوع موجب بهبود رتبه جهانی بورس که اثر مستقیمی بر جذب سرمایه‌گذاران خارجی خواهد داشت، می‌شود.

تجمیع بازار‌‌ها در یکدیگر علاوه بر بهبود رتبه جهانی منجر به سهولت آشنایی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی با بازار خواهد شد.

در ضمن افزایش تعداد سرمایه‌گذاران و ورود منابع مالی از داخل و خارج به افزایش نقدشوندگی بازار و در نتیجه افزایش شفافیت و کارایی بازار کمک خواهد کرد.

یکپارچه‌سازی بورس‌‌ها منافع با اهمیتی را نیز برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران پس از ادغام بورس‌‌ها فرصت انجام معامله ابزارهای مختلف مالی در یک بازار متمرکز را با دسترسی آسان تر و هزینه‌های معاملاتی پایین تر به دست می‌آورند.

سرمایه‌گذاران با داشتن انتخاب‌های گسترده از ابزارهای مالی می‌توانند ریسک معاملات خود را کاهش دهند.

همچنین با ادغام بورس‌هایی که معاملات سهام و مشتقات را با هم برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده‌اند، امکان تجمیع حساب عملیاتی مشتریان برای تسویه و پایاپای قرارداد‌های آتی و اختیار معامله فراهم می‌شود در نتیجه اعتبار تخصیص داده شده به مشتری در یک حساب متمرکز می‌شود و مشتری می‌تواند موقعیت‌های بیش‌تری را اتخاذ کند.

نمونه این موضوع ادغام بورس کالای شیکاگو و بورس اختیار معامله و آتی شیکاگو است. تجمیع اعتبار‌‌ها در یک حساب موجب کاهش مجموع وجه تضمین اولیه سرمایه‌گذاران و افزایش حجم معاملات در بازار ابزارهای مشتقه شده است.

مطابق با این گزارش، در مورد معایب ادغام بورس‌‌ها نیز باید گفت: هزینه‌های یکسان‌سازی بسترهای معاملاتی میان بورس‌های سهام و ابزار مشتقه و پیچیدگی مربوط به آن از جمله مشکلات ادغام بورس‌‌ها شمرده می‌شود.

این امر به ویژه در مواردی که اعضای معامله گر یک بورس تمایلی به حضور در معاملات بورس دیگر ندارند، نمود بیش‌تری می‌یابد. همچنین در مواردی که ادغام میان بورس‌های فراملی انجام شود وجود مقام ناظر و مقررات نظارتی متفاوت می‌تواند پیچیدگی مربوط به ادغام را افزایش دهد.

آشنایی با معاملات ابزار مشتقه

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / با انواع بازارهای فرابورس ایران و ویژگی های معامله در آن ها آشنا شوید

با انواع بازارهای فرابورس ایران و ویژگی های معامله در آن ها آشنا شوید

بازار سرمایه دارای دو زیر مجموعه بورس و فرابورس میباشد، به طور ساده می توان گفت شرکت هایی که شرایط پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار را ندارند در بازار فرابورس سهام خود را معامله می کنند، بازار فرابورس دارای ۷ بازار به شرح بازار اول، دوم، سوم یا عرضه، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار پایه و بازار ابزارهای مشتقه می باشد که در ادامه به توضیح هرکدام از انواع بازارهای فرابورس ایران خواهیم پرداخت و تفاوت انواع بازار های فرابورس را خواهیم گفت.

آشنایی با انواع بازارهای مالی

قبل از اینکه بخواهیم شما را با انواع بازار های فرابورس آشنا کنیم ابتدا باید بدانیم بازار های مالی و انواع ان کدامند و چه ویژگی هایی دارند، بازار های مالی تشکیلات بسیار پیچیده ای هستند که با توجه به ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود نقش مهمی در قیمت گذاری بارار ایفا می کنند. به هر بازاری که در آن معاملات اوراق بهادار صورت گیرد، مانند بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فاراکس و بازار مشتقات، بازار های مالی گفته می شود. امروزه خیلی از بازار های مالی داد و ستد خود را در بورس انجام می دهند. بورس جایی است که در آن بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان یا خریداران و فروشندگان، معامله صورت میگیرد. در ادامه به تفیکیک دو بازار بورس و فرابورس پرداخته و تفاوت های آنها را برای شما باز گو میکنیم.

بازار بورس چیست؟

بازار بورس بازاری است که در آن، قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار انجام می شود، حال در ایران سه نوع بازار بورس داریم: بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی.

بورس اوراق بهادار

زمانی که دارایی های مالی یا دارایی های کاغذی مثل سهام و اوراق مشارکت در بورس مورد معامله قرار گیرند به آن بورس اوراق بهادر گفته می شود.

بورس کالا

به بورسی که در آن معاملات روی یک کالای فیزیکی انجام شود بورس کالا گفته می شود در واقع بورس کالا مکانی است که طلا، فلزات، محصولات کشاورزی و … مورد معامله قرار میگیرد.

بورس انرژی

بورس انرژی هم به منظور عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق الودگی و سایر حامل های انرژی تشکیل شده است.

بازار فرابورس چیست؟

در کنار بازار بورس و یا بورس سهام، بازار مجزایی وجود دارد به نام فرابورس (OTC) و یا خارج از بورس، این بازار در ابتدای آبان ماه سال ۱۳۸۷ با مجوز شورای عالی بورس شکل گرفت.
در تعریف جهانی فرا بورس، سهام شرکت هایی که شفافیت کافی و یا وضعیت سودآوری مناسبی ندارند با توافق میان خریدار و فروشنده مورد معامله قرار می گیرند.

به طور کلی فرا بورس مانند بورس یک بازار است که در آن سهام شرکت ها خرید و فروش شده و قیمت گذاری آن ها بر اساس عرضه و تقاضا میباشد. اما چون فرآیند پذیرش و خرید و فروش در آن راحت تر است، شرکت های کوچک هم می توانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.

تفاوت بازار بورس و فرابورس

1. شرایط پذیرش شرکت ها در بورس سخت گیرانه تر و در فرابورس ساده تر است.
2. دوره پذیرش شرکت ها در فرابورس به دلیل سهولت شرایط پذیرش نسبت به بورس کمتر است.
3. قوانین سخت گیرانه تر در بورس موجب شده نمادهای پذیرفته شده در آن ریسک کمتری را نسبت به فرابورس داشته باشند.
4. کارمزد خرید و فروش در بورس کمی بیشتر از فرابورس است.
5. تقسیم بندی بازار ها در بورس و فرابورس متفاوت است: فرابورس دارای ۷ بازار: اول، دو، سوم(عرضه)، ابزارهای نوین مالی، پایه، شرکت‌های کوچک و متوسط و ابزار مشتقه است، اما بورس فقط دارای دو بازار اول و دوم است.

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت طیف وسیعی از بنگاه های اقتصادی به منظور تامین مالی از طریق بازار سرمایه است. به همین دلیل فرآیند پذیرش شرکت ها و شرایط پذیرش به گونه ای است که شرکت ها با احراز حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته باشند، و بتوانند از تمامی مزایای شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.
در واقع در فرابورس سازمان بورس نظارت محدود تری بر معاملات دارد و صرفا برای جلوگیری از کلاه برداری ها معامله شرکت هایی که شرایط لازم برای ورود به بورس را ندارند آشنایی با معاملات ابزار مشتقه در این بازار انجام می شود.
اما ذکر این نکته الزامی است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت های مالی و عملیاتی شرکت های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

فرابورس برای عرضه و انتقال اوراق بهادار، هفت بازار با نام های بازار یک، بازار دو، بازار سه ( عرضه)، بازار ابزار نوین مالی، بازار پایه و بازار شرکت های کوچک و متوسط دارد که در ایران بازار یک، دو و پایه رایج هستند.

آشنایی با انواع بازار های فرابورس

طبق دستورالعمل های پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس، بازار های مجزا با کارکرد های متقاوت و متنوع برای پذیرش و معامله انواع اوراق بهادار و ابزار مالی در فرابورس ایجاد شده است.
رایج ترین بازار ها در فرابورس ایران بازار اول، دوم و پایه هستند، نمادهایی که در بازار اول فرابورس درج شده‌اند کم ریسک‌تر از نمادهای بازار دوم هستند و به همین ترتیب نمادهای بازار اول و دوم ریسک کمتری نسبت به بازار پایه دارند.

انواع بازار های فرابورس

در فرابورس هفت بازار مجزا داریم که به شرح زیر می باشد:

۱. بازار اول فرابورس:

یکی از انواع بازار فرابورس که از اهمیت زیادی برخوردار است بازار اول فرابورس می باشد. در بازار اول فرابورس، معاملات شرکت‌ های سهامی عام انجام میشود. پذیرش شرکت های سهامی عام در بازار اول فرابورس دارای شرایطی است مانند:

• باید ۲ سال از آغاز فعالیت شرکت گذشته باشد
• سرمایه ثبت شده شرکت باید حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد
• تعداد سهامدران شرکت باید حداقل ۲۰۰ نفر باشند

۲. بازار دوم فرابورس:

در بازار دوم فرابورس نیز، معاملات شرکت‌ های سهامی عام انجام میشود. اما شرایط پذیرش شرکت های سهامی عام در بازار دوم فرابورس دارای شرایط ساده تری است. شرایط پذیرش شرکت ها در بازار دوم فرابورس به شرح زیر است:

آشنایی با معاملات ابزار مشتقه
• باید ۱ سال از آغاز فعالیت شرکت گذشته باشد
• سرمایه ثبت شده شرکت باید حداقل ۱ میلیارد ریال باشد
• تعداد سهامدران شرکت باید حداقل ۱۰۰ نفر باشند

۳. بازار سوم فرابورس (بازار عرضه):

در بازار سوم فرابورس که به آن بازار عرضه نیز گفته می شود سهام شرکت­‌ های سهامی معامله می شوند اما معاملات در این بازار به صورت عمده و بلوکی انجام می شود. عرضه معامله می‌ شود. در بازار سوم فرابورس معاملات شرکت ها بدون پذیرش شرکت قابل انجام است و اگر مشتری وجود داشته باشد معامله سهام صورت می گیرد. مزایده شرکت ها بعد از تشریفات قانونی انجام شده و قیمت پایه تعیین می شود.

۴. بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) فرابورس:

بازار شرکت ‌های کوچک و متوسط به منظور تامین مالی بنگاه‌ های کوچک، متوسط و دانش بنیان طراحی شده است و هدف آن تامین مالی این شرکت ها می باشد. نحوه انجام معاملات سهام و حق تقدم خرید سهام در بازار شرکت ‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران در قانون مشخص شده است. در بازار شرکت ‌های کوچک و متوسط فرابورس معاملات سهام در دو تابلوی معاملاتی مجزا شامل تابلوی رشد و تابلوی دانش بنیان صورت می گیرد.

شرایط پذیرش شرکت ‌های کوچک و متوسط در فرابورس به شرح زیر است:

• از زمان فعالیت این شرکت ها باید حداقل یک سال گذشته باشد.
• جمع حقوق صاحبان سهام این شرکت ها باید حداقل یک میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰ میلیارد ریال باشد.

۵. بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس:

در بازار ابزارهای نوین مالی کلیۀ ابزارهای مالی مانند انواع اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه گذاری و انواع صکوک که به تأیید شورای عالی بورس رسیده و بنا به اعلام آن مشمول ثبت یا معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شده، قابل پذیرش است به استثنای سهام و حق تقدم خرید سهام.

۶. بازار پایه فرابورس:

کلیه شرکت های سهامی عام که که در سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده باشند و پذیرش آن ها در هیچ یک از بازارهای بورس یا فرا بورس امکان پذیر نباشد می توانند نقل و انتقال سهام خود را در این بازار انجام دهند. در این بازار معمولا شرکت‌هایی پذیرش می‌شوند که یا ورشکسته شده‌اند یا در معرض ورشکستگی هستند. همچنین شرکت‌ها بسته به میزان ریسک سرمایه‌گذاری به سه تابلو زرد (دامنه نوسان ۳ درصد)، نارنجی (دامنه نوسان ۲ درصد) و قرمز (دامنه نوسان ۱ درصد) دسته‌بندی می‌شوند.

۷. بازار ابزار مشتقه فرابورس: بازار ابزار مشتقه بهترین مکانی است که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌توانند نیازهای خود را به بهترین قیمت و در کمترین زمان ممکن برطرف کنند.

به طور خلاصه:

در بازارهای اول، دوم و بازار شرکت های کوچک و متوسط، سهام شرکت های سهامی عام پذیرش و معامله می شود. در بازار سوم عرضه سهام شرکت های سهامی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و سایر اوراق بهادار انجام می گیرد. در بازار ابزارهای نوین مالی کلیه ابزارهای مالی که به تائید شورای عالی بورس رسیده قابل پذیرش و معامله است، مانند انواع اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه گذاری و انواع صکوک.

بازار مشتقه نیز برای معاملات اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش ایجاد شده است. بازار پایه در راستای برنامه های توسعه کشور به وجود آمده و مشخص میکند که هر شرکت سهامی عام که ساز و کار معاملاتی داشته باشد باید پذیرش شود.

مزایای پذیرش شرکت ها در فرابورس ایران

1. افزایش نقدشوندگی سهام
2. نقل و انتقال آسان، سریع و کم هزینه سهام
3. تأمین مالی آسان و ارزان
4. کشف عادلانه قیمت سهام
5. معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از قشرها جامعه و افزایش اعتبار شرکت
6. بهره گیری از معافیت مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس
7. بهره گیری از مزایای اخذ تسهیلات بانکی به صورت آسان، و امکان وثیقه گذاری سهام
8. امکان توزیع اوراق بهادارر در بازار ابزار نوین مالی
9. شفافیت اطلاعاتی

مزایای فرابورس برای سرمایه گذاران

از مزایای فرابورس برای سهامداران می توان به شفافیت مکانیسم عرضه و تقاضا در قیمت سهام، امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم، نقدشوندگی خوب، کمتر بودن کارمزد خرید و فروش سهم فرا بورسی نسبت به سهام بورسی، کاهش مالیات نقل و انتقال سهام و آسان و کم هزینه بودن نقل و انتقال سهام اشاره کرد.

و اما در پایان…

سهولت پذیرش شرکت ها در فرابورس بیشتر از بورس بوده و کارمزد خرید و فروش در فرابورس کمتر از بورس میباشد، همین عوامل بازار فرابورس را مانند بورس برای سرمایه گذاران جذاب کرده است اما ذکر این نکته الزامیست که سرمایه گذاری در سهام بورسی نسبت به سرمایه گذاری در سهام فرابورسی کمتر است و همین کاهش ریسک در بورس بر تقد شوندگی و انتظارات آتی سهام نیز تأثیر گذاشته است.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

سامانه جامع مدیریت سفارش های کارگزاری​​​​​​​

مشتریان می توانند با مراجعه به اخذ کد بورسی بازار فیزیکی، معرفی نامه ممهور خود را از سامانه دریافت و به بانک جهت افتتاح حساب وکالتی و در اختیار خود مراجعه کنند.

اطلاعیه ها

مشتریان می توانند با مراجعه به اخذ کد بورسی بازار فیزیکی، معرفی نامه ممهور خود را از سامانه دریافت و به بانک جهت افتتاح حساب وکالتی و در اختیار خود مراجعه کنند.

علی رغم توسعه بازار بورس های کالایی در حوزه های گوناگون ، عملیات اجرایی کارگزاران بورس های کالایی طی سال های اخیر متناسب با شرایط فعالین این بازار و بعضا در بستر های غیر الکترونیک توسعه یافته است. ریسک های بسیاری در فرایند ها و عملیات شرکت های کارگزاری در حوزه معاملات کالا وجود دارد که نیاز است این رکن اساسی بازار با حرکت به سوی ابزار ها و بستر های الکترونیک ضمن مدیریت ریسک های حاکم زمینه توسعه این بازار را فراهم آورند. امروز در بازار اوراق بهادار همگان معتقدند که این حجم و ارزش و دفعات معاملات بدون بهره گیری از ابزار های الکترونیکی مقدور نبوده است. بنابر این لاجرم بازار های کالایی نیز می بایست در راستای توسعه بازار اقدام به توسعه ابزار ها و بستر های الکترونیکی نمایند.
سامانه EBGO با هدف ایجاد بستری جهت الکترونیکی نمودن روابط و تعاملات کارگزاران با خریداران کالا و اوراق مبتنی بر کالا تهیه و ارائه شده است.

معرفی سامانه EBGO​​​​​​​

امکانات سامانه EBGO​​​​​​​

با وجود قابلیت رمز دوم در سیستم، امنیت مربوط به ورود مشتریان به سامانه تضمین شده است​​​​​​​

ورود دو مرحله ای به سامانه

درخواست خرید الکترونیک بر روی همه سفارش ها به واسطه پلتفرم و موبایل اپلیکیشن توسط خود خریداران بدون نیاز به مراجعه حضوری و یا تماس تلفنی

ثبت سفارش خرید آنلاین​​​​​​​

امکان اخذ کلیه اسناد معاملات جهت صدور حواله و تحویل کالا مستقیما از خریدار توسط ایجاد دسترسی برای بارگزاری اسناد و مدار​​​​​​​ک

بارگزاری اسناد معاملات​​​​​​​

امکان تسویه الکترونیک از سوی کاربر کارگزاری ، مشتری و پرسنل شعب و صدور خودکار گواهی تسویه بورس (نسخه هفت​​​​​​​)

تسویه الکترونیکی قرارداد ها​​​​​​​

کلیه وقایع آشنایی با معاملات ابزار مشتقه در سامانه با آی پی و زمان و نام کاربری به صورت بلاک چین ذخیره می گرد​​​​​​​د

ثبت وقایع و لاگ های سیستمی

استعلام از سامانه جامع تجارت

اخذ استعلامات لازم از سامانه جامع تجارت ما به ازای هر خرید و بررسی الزامات لازمه

امکان تعریف بازریاب برای مشتریان و ارائه دسترسی های محدود به بازاریابان جهت پیگیری امور مشتریان​​​​​​​

تعریف بازاریاب

​مدیریت تخفیف مشتریان

امکان محاسبه تخفیفات به صورت خودکار پس از تنظیمات آن توسط کارگزاری و قابلیت گزارش گیری بر روی آن ها​​​​​​​

کنترل مجوز ها و سهمیه ها

مجوز ها و سهمیه های خرید مشتریان توسط سیستم کنترل شده و در صورت عدم رعایت، سیستم از ثبت سفارش خرید توسط مشتری جلوگیری خواهد کر​​​​​​​د

احراز هویت الکترونیک با استفاده از سجام و صدور کد الکترونیک بازار فیزیکی و مشتقه به صورت برخط با سرویس های بورس کالا بدون نیاز به تکمیل فرم های کاغذ​​​​​​​ی

اخذ کد بورسی

اطلاع رسانی دقیق مفاد اطلاعیه عرضه به مشتریان اعم از کلیه فیلد های اطلاعاتی مربوط به عرضه ها و توضیحات مربوط به آنها و سهولت در یافتن عرضه مورد نیاز و جلوگیری از بروز خطا در ثبت سفارشا​​​​​​​ت

اطلاعیه عرضه

صدور راهنمای پرداخت خودکار

صدور راهنمای پرداخت مشتریان با ذکر شناسه ها و شماره حساب کلیه فروشندگان و انجام کلیه محاسبات مالی به صورت خودکار در سامانه و درج شماره حساب ها و شناسه پرداخت های برو​​​​​​​ز

محاسبه پیش پرداخت جهت ثبت سفارش

سیستم به صورت خودکار مبلغ پیش پرداخت مورد نیاز در زمان ثبت سفارشات را محاسبه کرده و به خریدار نمایش می دهد. این کار جهت تکمیل موجودی حساب وکالتی مشتری می باشد

با وجود ثبت وقایع در سامانه و آنلاین شدن کلیه مراحل ثبت سفارشات خرید، نیاز به حضور فیزیکی بازرسی بورس کالا به حداقل خود خواهد رسید

عدم نیاز به حضور فیزیکی بازرسی کالا

صدور انواع اعلامیه های خرید نقدی و اعتباری متناسب با سیاست های فروشندگان تنها با چند کلیک ساده بدون نیاز به محاسبات دستی توسط الگوریتم محاسباتی

صدور آنلاین و خودکار اعلامیه های خرید

کلیه فرم های درخواست خرید در سامانه به صورت خودکار ایجاد شده و امضای دیجیتال مربوطه در ذیل آن ذکر خواهد شد

صدور آنلاین فرم درخواست خرید با امضای دیجیتال​​​​​​​

امکان صدور درخواست حواله به صورت الکترونیک و پیوست اسناد متناسب با سیاست های هریک از فروشندگان

صدور درخواست حواله الکترونیک

دسترسی شعب به ثبت سفارش خرید

امکان دسترسی شعب جهت اخذ سفارشات مشتریان جهت ثبت سفارش در سامانه بروکر بدون نیاز به راه اندازی استیشن

مدیریت سفارشات مربوط به گواهی سپرده کالایی

کلیه معاملات گواهی سپرده کالایی در سامانه قابل دسترسی و مدیریت می باشد

کنترل الزامات ثبت سفارش خرید

کنترل کلیه الزامات اخذ سفارش خرید مطابق اطلاعیه عرضه در کلیه ثبت سفارشات توسط سیستم به صورت خودکار کنترل شده و مانع از ثبت سفارش خرید اشتباه خواهد شد

امکان امضای دیجیتال قرارداد خدمات برخط مشتریان در این سامانه وجود دارد

عقد قرارداد آنلاین خدمات با مشتریان

برگزاری آزمون آنلاین

امکان برگزاری آزمون آنلاین از مشتریان جهت بررسی آگاهی و آشنایی مشتریان با بازار های مالی و فیزیکی

قرارداد بورس کالا

سفارش خرید

کارگزاری فعال

مشتری برخط

343,374

71,399

72

492,420

علی رغم توسعه بازار بورس های کالایی در حوزه های گوناگون ، عملیات اجرایی کارگزاران بورس های کالایی طی سال های اخیر متناسب با شرایط فعالین این بازار و بعضا در بستر های غیر الکترونیک توسعه یافته است. ریسک های بسیاری در فرایند ها و عملیات شرکت های کارگزاری در حوزه معاملات کالا وجود دارد که نیاز است این رکن اساسی بازار با حرکت به سوی ابزار ها و بستر های الکترونیک ضمن مدیریت ریسک های حاکم زمینه توسعه این بازار را فراهم آورند. امروز در بازار اوراق بهادار همگان معتقدند که این حجم و ارزش و دفعات معاملات بدون بهره گیری از ابزار های الکترونیکی مقدور نبوده است. بنابر این لاجرم بازار های کالایی نیز می بایست در راستای توسعه بازار اقدام به توسعه ابزار ها و بستر های الکترونیکی نمایند.
سامانه EBGO با هدف ایجاد بستری جهت الکترونیکی نمودن روابط و تعاملات کارگزاران با خریداران کالا و اوراق مبتنی بر کالا تهیه و ارائه شده است.​​​​​​​