اوراق قرضه (Bond)
گاهی اوقات کسب و کارها نیز مانند افراد عادی برای تامین مالی فعالیتهای خود از دیگران وام میگیرند.
این تامین مالی معمولا برای ورود به یک بازار جدید، نوآوری و رشد در کسب و کار است که میتواند از طریق انتشار اوراق قرضه (اوراق بدهی) انجام شود.
شرکت با انتشار اوراق قرضه، از سرمایهگذاران مبالغی را جمعآوری میکند و سودی را نیز بابت سرمایهگذاری اشخاص، در بازههای زمانی مشخص پرداخت میکند.
بنابراین اوراق قرضه (به انگلیسی Bond) به نوعی از سرمایهگذاری گویند که در آن سرمایهگذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایهپذیر (اعتبار گیرنده) متعهد میشود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت نماید.
این بازه زمانی مشخص برای بازپرداخت اصل پول سررسید نام داشته و سود ثابت دورهای (دورههای از قبل تعیین شده) کوپن اوراق نام دارد.
اوراق معمولا توسط نهادهای دولتی از جمله شهرداریها، دولتهای داخلی و خارجی انتشار یافته و ابزار تامین مالی پروژهها و فعالیتهای دولتی و شهری میباشند. اوراق قرضه به نام “اوراق با درآمد ثابت” نیز شناخته میشود.
در موعد سررسید اوراق قرضه، صادر کننده این اوراق، اصل مبلغ را بازپرداخت میکند.
اوراق قرضه در کنار سهام و وجه نقد یکی از 3 دسته داراییهای اصلی بحساب میرود.
در اوراق قرضه، شرکت منتشر کننده اوراق (ناشر) که نیاز به تامین مالی پروژههای خود دارد به سرمایهگذاران این تعهد را میدهد که با پرداخت سود ثابت دورهای (کوپن) اصل سود آنها را در سررسید بازپرداخت کند.
در بسیاری از موارد این امکان وجود دارد که شرکت ناشر خود نیاز مالی نداشته و برای شرکت دیگری که نیاز مالی دارد (بانی) اوراق را منتشر میکند.
پس باید به این نکته توجه داشت که ناشر صرفا بانی نخواهد بود، هرچند این امکان وجود دارد که ناشی و بانی یک نفر (شخص حقوقی) باشد.
بطور معمول شرکتها ابزار اوراق قرضه را به فروش سهام برای تامین مالی خود ترجیح میدهند، چراکه دارندگان اوراق قرضه بر خلاف سهامداران، صاحبان شرکت محسوب نشده و حق دخالت در امور شرکت را ندارند. دارندگان اوراق قرضه صرفا طلبکاران شرکت میباشند.
دستهبندی اوراق بهادار را میتوان به این شکل تعریف کرد:
1 – اوراق مبتنی بر بدهی
2 – اوراق حقوق صاحبان سهام
3 – ابزارهای مشتقه
- قراردادهای آتی
اختیار معامله
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضهی دولتی: برای تأمین مالی برنامهها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحسابها، دولتها اوراق قرضه صادر میکنند. اوراق قرضهی کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امنترین سرمایهگذاریها شناخته میشود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضهی کشورهای در حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند.
اوراق قرضهی شهرداری: این اوراق توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف برای تأمین مالی عملیاتها یا پرداخت هزینهی پروژهها صادر میشود. اوراق قرضهی شهرداری هزینههای ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و غیره را از نظر مالی تأمین میکند. شهرداریها معمولا زمانی به صدور اوراق قرضه اقدام میکنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمعآوری مالیاتها احتیاج داشته باشند.
اوراق قرضهی شرکتی: اوراق قرضهی شرکتی توسط کسبوکار و برای کمک به تأمین هزینهی آنها صادر میشود. با وجود اینکه ریسک این اوراق بالاتر از اوراق قرضهی دولتی است، اما گاهی اوقات سود بیشتری میتوان از آن کسب کرد. همچنین تعداد گزینهها برای انتخاب از میان اوراق قرضهی شرکتی بیشتر است.
تفاوت اوراق قرضه با سهام
اوراق قرضه مانند سهام، یک نوع سرمایهگذاری محسوب میشود. اما تفاوت در این است که سهام، وام به حساب نمیآید بلکه به معنای مالکیت در یک شرکت است و بازدهیاش هم به میزان سود آن شرکت بستگی دارد.
به همین علت، سهام پرریسکتر و پرنوسانتر است و سود سهام نیز به عملکرد یک شرکت بستگی دارد. در طرف دیگر، اوراق قرضه غالبا دارای نرخ بهرهی ثابت هستند. بعضی از اوراق قرضه دارای نرخ شناور هستند به این معنا که نرخ بهرهی آنها بسته به شرایط بازار تنظیم میشود.
مطالب مرتبط:
اوراق قرضه را مثل سهام میتوان مبادله کرد. وقتی شخصی اوراق قرضهی خود را با قیمتی پایینتر از ارزش اسمی سهام (face value) بفروشد، گفته میشود که فروش با تنزیل (discount) انجام گرفته است. اما اگر با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی فروخته شود، گفته میشود که با صرف (premium) به فروش رسیده است.
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت
اوراق مشارکت نیز نوعی اوراق بدهی است که در ایران توسط دولت، شهرداری و شرکتهای دولتی یا خصوصی برای تأمین اعتبار طرحهای عمرانی، تولیدی و خدماتی کشور منتشر میشود.
دستورالعمل و ضوابط انتشار این اوراق بر عهدهی بانک مرکزی است.
در ایران اوراق قرضه یا Bond منتشر نمیشود ولی ویژگیهای اوراق مشارکت با اوراق قرضه شباهت زیادی دارد.
در ایران اوراق مشارکت شرکتها و دولتی در بورس تهران معامله میشود.
لیست اوراق مشارکت را میتوانید در سایت Tsetmc.com و در منوی بورس اوراق بهادار تهران > مشتقه – آتی و اوراق بدهی مشاهده کنید. (مطابق تصویر زیر)
این اصطلاح در واژهنامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژههای اقتصادی و مالی را ببینید .
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
بورس اوراق بهادار چیست؟
بازار بورس اوراق بهادار یک بازار قانونمند و ساختاریافته است که در آن، سهام شرکتها و اوراق اسناد مشارکت عرضه میشود. این بازار یکی از بهترین بازارهای سرمایهگذاری است که در صورت شناخت و تسلط کامل به آن میتوان معاملات پرسودی را انجام داد.
بازار بورس اوراق بهادار یا به اختصار بازار بورس، به بازار اول اصلی و اول فرعی و بازار دوم تقسیم می شود و شرکت ها بر اساس شرایط و قوانین می توانند در هریک از بازار های بورس پذیرش شوند و نماد آنها مورد معامله قرارگیرد. البته پذیرش در این بازار نیازمند کسب تأییدیه ای است که پس از بررسی های گوناگون و نسبتاً دشواری صورت می گیرد. بسیاری از شرکت ها موفق به کسب مجوز پذیرش در این بازار نمی شوند و نمی توانند به بازار بورس وارد شوند. به همین دلیل بسیاری از شرکت ها، برای ورود به دیگر بازار ها اقدام می کنند. در این بخش با بازار بورس اوراق بهادار ایران و همینطور نحوه معامله در این بازار آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
منظور از بورس اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار هر نوع ورقه یا مستندی است که تضمین کننده حقوق مالی قابل ارائه برای مالک آن باشد. به بیان دیگر، اوراق بهادار، نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل و انتقال به شمار میرود. این اوراق از هر نوعی که باشند مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و حتی صکوک، ارزش مالی را برای مالک آن به همراه دارند. شرکت بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ یا نهادی که اوراق بهادار را صادر میکند، به عنوان صادرکننده (توزیعکننده) شناخته میشود. این اوراق در بازار سرمایه به سه بخش کلی «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام» و «ابزارهای مشتقه» تقسیم میشوند. در این میان بورس اوراق بهادار بازاری منصفانه، کارآ، متشکل، خودانتظام و شفاف با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان است که ارزش افزوده را برای ذینفعانش ایجاد میکند. اوراق بهادار در این بازار و توسط کارگزاران یا معاملهگران طبق قانون، ضوابط و مقرراتی خاص، مورد دادوستد قرار میگیرد. بازار بورس اوراق بهادار در قالب شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود یا شرکت سهامی عام تأسیس و اداره میشود که در آن سهام شرکتها و اوراق مشارکت مورد معامله قرار میگیرد. مشخصه مهم این بازار، حمایت قانونی از صاحبان پساندازها یا سرمایههای راکد است.
تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران
بازار بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۱۵ فعالیت خود را آغاز کرد. در آن سالها بررسیهای برای تاسیس و اساسنامه مورد نیاز برای برپایی بورس اوراق بهادار انجام شد. اما شرایط نامساعد داخلی کشور منجر شد که این کار تا سال 1333 به تعویق بیفتد. در آن زمان اتاق بازرگانی، صنعت و معدن در کنار بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وظیفه برپایی این بازار را عهده دار شدند. سرانجام در سال 1346 بازار بورس اوراق بهادار ایران تاسیس شد.
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی
همانطور که اشاره شد اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که یا موقعیت مالکیت فرد را در شرکتهایی که بهطور عمومی در بورس معامله میشوند(سهام)، نشان میدهد، یا نشاندهنده نوعی رابطه طلبکاری از یکنهاد دولتی یا شرکت است(اوراق مشارکت) یا نماینده حقوق مالکیتی است که بهصورت اختیار خرید یا فروش نمایش داده میشود. در واقع اوراق بهادار از هر نوع(سهام، اوراق قرضه و مشارکت یا اختیار معامله) که باشد، نوعی ارزش مالی را به نمایش میگذارد.
۱- اوراق بدهی
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اسناد یا اوراق بهاداری هستند که بهموجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد میشود مبالغ مشخصی(بهره سالانه) را در زمانهایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص(سررسید) اصل مبلغ را بازپرداخت کند. دارنده اوراق مذکور بهعنوان بستانکار حق دریافت اصل و سود آن را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
انواع اوراقبدهی را میتوان تحت عنوان اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهیسپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقهای نام برد.
اینکه چرا به این اوراق، اوراق بدهی گفته میشود، به دلیل ویژگیهای مختلف این اوراق است. در درجه اول به این دلیل است که عمدتا شرکتهایی که مشکل منابع مالی دارند یا نقدینگی کافی برای انجام کارهایشان ندارند، بهجای اینکه از بانک وام بگیرند با انتشار این اوراق بهنوعی اقدام به جمعآوری نقدینگی سرمایهگذاران کرده که اصطلاحاً در علوم مالی به آن تامینمالی جمعی گفته میشود.
این کار به این دلیل انجام میشود که شرکت برای ادامه فعالیتهایش یا انجام پروژههای جدیدتر نیاز به پول دارد. از جنبه دیگر در علم اقتصادی بدهی هم نوعی دارایی ارزشمند تلقی میشود، چراکه شما از طریق خلق آن و بازپرداخت آن در آینده صاحب دارایی بیشتری میشوید.
متقاضیان اصلی انتشار اوراق بدهی معمولا دولتها هستند و اوراق بدهی دولتی یکی از معتبرترین نوع اوراق بدهی در جهان است که در عین حال ریسک اعتباری کشورها را هم نمایان میکند. در واقع هرچه اوراق بدهی دولتی یک کشور ارزشمندتر باشد، به معنای این است که اقتصاد بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ و دولت آن کشور از شرایط بهتری برخوردار است.
۲- سهام
در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام متداولترین ورقه بهادار محسوب میشود. سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت متغیر است. ارزش اسمی هر سهم عادی در بورس اوراق بهادار برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است. تعداد سهام عادی بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ هر شرکت نیز حاصل تقسیم سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم است. سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشاندهنده مالکیت صاحب آن در یک شرکت است. گفتنی است سهامداران صاحب سود سهام سالیانه، دارای حق رای در مجامع آن شرکت و برخوردار از منافع افزایش یا کاهش قیمت سهام هستند. برخلاف دارندگان اوراق بدهی که عموماً فقط سود و ارزش اسمی دریافت میکنند، دارندگان سهام قادر هستند تا از سود سهام خود منفعت کسب کنند.
۳- اوراق بهادار مشتقه
قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق میشود که ارزش خود را از کالای فیزیکی(دارایی پایه) یا مالی میگیرند. دارایی پایه میتواند به شکل سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساختوساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
اوراق مشتقه در واقع نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق میشوند، بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه بهوسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین میشود. رایجترین داراییهای مبنا عبارتاند از سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخصهای بازار و…
اوراق مشتقه بهطورکلی یا در بازار بورس یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله میشوند. اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگتری از مشتقهها را تشکیل میدهند و قانونگذاری نشدهاند، درحالیکه مشتقههای معامله شده در بورس استانداردسازی شدهاند. اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقههای استاندارد دارند.بهطور مشروح امروزه چهار نوع اوراق مشتقه اصلی مورد معامله قرار میگیرد که شامل «قراردادهای سلف»، «قراردادهای آتی»، «قراردادهای اختيار معامله» و «قراردادهای معاوضه» میشود.
ارکان بورس
در قانون تأسیس بورس چهار رکن اصلی برای اداره امور سازمان بورس تعیین گردیده اند:
شورای بورس: وظیفه تعیین مقررات و همچنین نظارت بر حسن اجرای قوانین ومقررات مربوط را دارد.
هیأت پذیرش اوراق بهادار: به منظور اخذ تصمیم نسبت به قبول یا رد اوراق بهادار در بورس یا حذف آنها از لیست اوراق بهادار پذیرفته شده است.
سازمان کارگزاران بورس و دبیر کل: وظیفه آن ایجاد تسهیلات لازم جهت خرید و فروش اوراق بهادار، نظارت بر انجام معاملات، مراقبت در حسن جریان امور و روابط بین کارگزاران و مشتریان
هیأت داوری: این هیأت به اختلاف بین کارگزاران با یکدیگر و فروشندگان و خریداران اوراق بهاداربا کارگزاران که از معاملات در بورس ناشی می شود رسیدگی می کند.
چطور میتوان وارد بازار بورس اوراق بهادار شد؟
هرکسی که مایل باشد سرمایه خود را به خرید اوراق بهادار اختصاص دهد، میتواند در بورس تهران ثبتنام کرده و اقدام به خرید سهام نماید. افراد بالای ۱۸ سال، باید ابتدا به سامانه سجام (sejam.ir) – سامانه جامع اطلاعات مشتریان – مراجعه کرده و اطلاعات هویتی خود را ثبت کنند. سپس یک کد ۱۰ رقمی برای افراد ارسال میشود که میتوانند از طریق آن کد اقدام به ثبتنام در بورس نمایند. آنگاه باید به یکی از شعب کارگزاریهای بورس ارواق بهادار شهر خود رفته و فرمهای مربوطه را تکمیل نمایند.
در نتیجه این اقدامات، ثبتنام ورود به بورس تکمیل شده و افراد میتوانند بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ از طریق یوزرنیم و پسوردی که تعیین کردهاند، به پنل بورسی خود دسترسی داشته باشند. افراد میتوانند سرمایه خود را وارد پنل کارگزاری خود کرده و سهام موردنظرشان را خریداری نمایند.
میزان کارمزد خرید اوراق بهادار
میزان کارمزد خرید اوراق بهادار برابر است با ۱/۵ درصد از کل مبلغ تبادل شده بین خریدار و فروشنده که این مبلغ به دلیل پیگیری کارهای بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ مربوط و ارتباط با سازمان بورس در اختیار کارگزار قرار میگیرد.
اهداف کلان در بازار بورس اوراق بهادار
- ارتقای سهم بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیتهای مولد اقتصادی
- به کارگیری مقررات و رویههای مؤثر برای حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران
- تعمیق و گسترش بازار با بهرهگیری از فناوری و فرایندهای بهروز و کارآمد
- توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایهگذاری و سهامداری در کشور
- توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات
- رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاریها و تعاملات با ذینفعان
- توسعه مستمر داراییهای فکری و سرمایه انسانی شرکت
کلام آخر اینکه پیش از وارد شدن به این بازار باید با قوانین، شرایط و تکنیکهای مختلف آن آشنا شوید تا هنگام انجام معامله به انتخابهای درستی دست بزنید. ما در کارگزاری سرمایه و دانش در تلاش هستیم تا شما عزیزان را با صفر تا صد بورس آشنا کنیم و درنهایت با یک دانش و آگاهی کامل در این بازار حضور یابید.
اوراق بهادار چیست؟ نحوه خرید آن به چه صورت است؟
ورقه یا برگه بهادار برگهای است که پشتوانه مالی داشته باشد و بشود آن را به دیگران منتقل کرد. اسکناس کاغذی شاید ملموسترین و آشناترین برگه بهادار باشد. پس هر برگهای که ارزش مالی داشته باشد و بشود دستبهدستش کرد نمونهای از اوراق بهادار خواهد بود.
اوراق بهادار را یک نهاد یا سازمان خاص صادر و منتشر میکند که به این نهاد اصطلاحا «صادرکننده» اوراق گفته میشود. نکته دیگر درمورد اوراق بهادار این است که نظام مالی کشور این اوراق را تضمین کرده است. ارزش اوراق بهادار (تقریبا مانند ارزش هر چیز دیگری) ثابت و پابرجا نیست و فرایند عرضه و تقاضا قیمت این اوراق را تغییر میدهد. حتی اسکناس (یا پول) هم ارزش ثابت ندارد و اگر در یک نظام اقتصادی مقدار پول زیاد شود (اصطلاحا پول چاپ شود) ارزش آن کاهش مییابد.
بعضی از اوراق بهادار مانند سپرده بانکی عمل میکنند و صادرکننده آن تضمین کرده است که بعد از گذشت مدتی (مثلا نه ماه یا یک سال) ارزش ریالی این اوراق مثلا بیست درصد افزایش خواهد یافت. این اوراق ممکن است در بازار اوراق بهادار هم دادوستد شوند و در نتیجه تقاضای زیاد قیمتشان بالاتر برود. بنابراین معاملهگران با خرید و نگهداری این اوراق ممکن است از دو طریق بازدهی کسب کنند؛ افزایش معادل ریالی اوراق در تاریخ مشخص یا افزایش قیمت این اوراق در نتیجه تقاضای زیاد.
نکته: اوراق بهادار در ردیف داراییهای نامشهود قرار میگیرند. داراییهای مشهود به آن دسته از داراییها گفته میشود که فیزیکی و ملموس باشند (مانند ماشین و خانه و …) و داراییهای نامشهود آن دسته از داراییها هستند که ملموس نباشند (مثل برند تجاری، سرقفلی مغازه و اوراق بهادار).
انواع اوراق بهادار کدامند؟
بهطور کلی در بازار سرمایه سه نوع اوراق بهادار داد و ستد میشود: اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی. هر کدام از این اوراق ویژگیهای خاص خودشان را دارند و برای خرید و فروش هر کدامشان باید بهدقت با جزئیات مربوط به هر کدام آشنا باشیم. دیگر اینکه هر کدام از این سه نوع اوراق بهادار به چند دسته تقسیم میشود.
اوراق صاحبان سهام
رایجترین اوراقی که در بازار سرمایه معامله میشود اوراق صاحبان سهام (یا همان سهام) یک شرکت است. این اوراق را اکثر فعالان بازار خرید و فروش میکنند به این امید که قیمت این اوراق بعد از خرید آنها افزایش پیدا کند و با فروش این اوراق در بازار کسب سود کنند. روش دیگر برای کسب درآمد از طریق این اوراق این است که بخشی از سهام یک شرکت را بخریم و نگهداری کنیم و هر سال بعد از برگزاری مجمع سالانه، سود مجمع آن را دریافت کنیم (این سود در واقع حاصل فعالیتهای شرکت طی سال مالی قبل است).
وقتی شرکتی در بازار سرمایه ایران پذیرفته میشود، سازمان بورس ارزش کل این شرکت را مشخص میکند و قیمت سهام این شرکت بر اساس این ارزش مشخص میشود. سپس بخشی از سهام این شرکت در بورس عرضه میشود و فعالان بازار میتوانند این سهام را بخرند یا بفروشند. بعد از این عرضه و تقاضا باعث میشود که قیمت این سهام بالا یا پایین برود. اگر تقاضا برای سهام این شرکت بالا باشد، قیمت این اوراق افزایش مییابد و اگر به هر دلیلی عرضه سهام شرکت در بازار بالا برود، قیمت آن افت خواهد کرد.
سهام عادی، سهام جایزه، حق تقدم خرید سهام، سهام ممتاز، سهام بینام، سهام بانام و … انواع اوراق صاحبان سهام هستند که هر کدام ویژگیها و جزئیات خاص خودشان را دارند.
نکته: در بازار سهام ایران، معاملهگران غیر از سهام معمولی، بیشتر با حق تقدم خرید سهام و سهام جایزه سروکار دارند. به همین دلیل بهتر است کسانی که تازه وارد بازار سرمایه میشوند، قبل از هر چیز نکات و جزئیات مربوط به این نوع اوراق بهادار را یاد بگیرند.
اوراق ابزارهای مشتقه
ابزارهای مشتقه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و فروش آنها هم میتواند منجر به کسب درآمد شود. البته دقت داشته باشید که شرایط خرید و فروش این نوع اوراق با سهام معمولی کمی متفاوت است. مثلا برای معامله بعضی از این ابزارها علاوه بر داشتن کد بورسی، باید نزد کارگزارتان بروید و تعهدنامههای خاصی را امضا کنید. گذشته از این، خرید و فروش این نوع اوراق بهادار نیازمند دانش و مهارت بهمراتب بالاتری است.
یکی از مهمترین تفاوتهای اوراق مشتقه در مقایسه با اوراق صاحبان سهام این است که اوراق مشتقه خودشان ارزش مالی ندارند و ارزش مالی آنها وابسته به دارایی یا کالایی است که این اوراق از آن مشتق شدهاند. برای مثال ممکن است اوراق مشتقهای داشته باشیم که با پشتوانه طلا، نفت یا زعفران صادر شده باشد (مثلا قراردادی بین خریدار و فروشنده زعفران منعقد شده باشد که طبق آن خریدار تضمین کرده است که زمان مشخصی در آینده مقدار مشخصی زعفران را از فروشنده بخرد). ارزش این اوراق به نوسان قیمت طلا، نفت یا زعفران بستگی دارد.
انواع قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله (اختیار خرید و اختیار فروش) و قرارداد معاوضه ذیل اوراق مشتقه قرار میگیرند. انواع مختلف اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازار خارج از بورس (OTC) داد و ستد میشود.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و نگهداری آنها یکی از روشهای متداول برای سرمایهگذاری است. این اوراق در مقایسه با سهام شرکتها ریسک کمتری دارند و بازدهیشان هم به همان نسبت کمتر است. بنابراین سرمایهگذاران و معاملهگرانی که تا حدی ریسکپذیری دارند، کمتر سراغ این اوراق میروند و اگر بروند فقط بخش کوچکی از سبد سرمایهگذاریشان را به این نوع اوراق اختصاص میدهند. این اوراق که بهنوعی سود تضمینشده دارند، برای افراد و نهادهای ریسکگریز مناسبند که میتوانند با کمترین ریسک ممکن، کمی بیشتر از سپرده بانکی بازدهی بگیرند.
اما منظور از اوراق بدهی چیست؟ به زبان خیلی ساده، گاهی اوقات که شرکتها و سازمانها طرح خاصی برای اجرا در دست دارند، پول لازم برای اجرای کامل این طرح در اختیارشان نیست. این شرکتها و نهادها میتوانند برای تامین نقدینگی لازم، اوراق بدهی منتشر کنند و این اوراق را در بازار بفروشند و به این ترتیب پول مورد نیازشان را به دست بیاورند. ناشران اوراق بدهی در مقابل تضمین میکنند که در زمانی مشخص (مثلا یک سال دیگر) اصل پول را به همراه مقدار مشخصی سود به خریداران اوراق برگردانند.
منظور از اوراق بهادار ترکیبی چیست؟
طی سالهایی که بورس و بازار سرمایه رشد و توسعه پیدا کرده است، همواره شاهد پیدایش ابزارهای متنوع مالی بودهایم. بعضی از این ابزارها را نمیشود بهراحتی در یکی از سه گروه بالا (سهام، ابزار مشتقه و اوراق بدهی) جا داد، زیرا ممکن است همزمان بعضی از ویژگیهای دو گروه را داشته باشند. برای مثال «گواهی سهام» اوراق بهاداری است که مطابق با آن یک شرکت به دارنده اوراق این اختیار را میدهد که در یک بازه زمانی مشخص، بخشی از سهام شرکت را با قیمت مشخص خریداری کند. به چنین اوراقی در اصطلاح «اوراق ترکیبی» میگویند.
سهام ممتاز یکی دیگر از این نوع اوراق است که هرچند باید آن را در دسته اوراق صاحبان سهم جا بدهیم، اما از آنجا سود ثابت و مشخص هم به آن تعلق میگیرد، به اوراق بدهی هم شباهت دارد. در واقع سهام ممتاز نوعی سهام است که شرکت پرداخت سود به این سهام را در اولویت قرار میدهد.
نکته: تا همین سالهای اخیر شرکتهایی که سهام ممتاز داشتند نمیتوانستند وارد بورس یا فرابورس شوند. اما از سال ۱۳۹۸ این امکان فراهم شد که چنین شرکتهایی هم بتوانند در بورس حضور داشته باشند. شرکت آریا ساسول که اوایل سال ۱۳۹۹ در فرابورس عرضه اولیه شد، نخستین شرکت ایرانی است که سهام ممتاز دارد و سهام عادی آن بهصورت عمومی معامله میشود.
سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟
همانطور که گفتیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارند که هر کدامشان ویژگیهای خاص خودش را دارد. بعضی از این اوراق (مانند اوراق قرضه یا اوراق مشارکت) سررسید دارند؛ یعنی اینکه در تاریخی مشخص تسویه میشوند و ارزش ریالی این اوراق به همراه سود احتمالی به سرمایهگذار پرداخت میشود.
دقت کنید که اوراق بهادار صاحبان سهام شرکتها سررسید خاصی ندارند. این اوراق که همان سهام شرکتها هستند، بدون سررسید خاصی معامله میشوند. پس قبل از اینکه اوراق بهاداری را خریداری کنید، باید درمورد جزئیات مربوط به سررسیدشان اطلاعات کافی داشته باشید.
نحوه معامله اوراق بهادار
برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار باید کد بورسی داشته باشیم و از طریق سامانه آنلاین یکی از کارگزاریهای بورس برای معامله اقدام کنیم. در اینجا مراحل ثبتنام در بورس و خرید و فروش اوراق بهادار در بورس را به اختصار مرور میکنیم؛
۱. باز کردن حساب در یکی از کارگزاریهای بورس و دریافت کد بورسی
برای افتتاح حساب در کارگزاری میتوانید بهصورت آنلاین یا حضوری اقدام کنید. در این مرحله، پس از پر کردن فرمهای مربوطه و ارائه مدارک لازم، کد بورسی دریافت خواهید کرد.
۲. ثبتنام در سامانه سجام
سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا سجام سامانهای است که شرکت سپردهگذاری مرکزی با هدف ایجاد بستری یکپارچه و فراگیر برای ارائه بهتر و سریعتر خدمات به سرمایهگذاران ایجاد کرده است. ثبتنام در این سامانه برای شروع معاملات در بورس ضروری است.
۳. دریافت نام کاربری و کلمه عبور پلتفرم معاملاتی کارگزاری
بعد از ثبتنام در این سامانه باید چند روزی منتظر بمانید تا احراز هویتتان تایید شود و بعد از آن نام کاربری و کلمه عبور برای ورود به سامانه آنلاین کارگزاری را دریافت کنید.
۴. سپری شدن زمان تعیینشده برای آغاز معاملات
در حال حاضر طبق قوانین جدید سازمان بورس، هر شخصی که تازه کد بورسی دریافت میکند، تا یک ماه نمیتواند معاملهای انجام بدهد. پس بعد از دریافت کد بورسی، باید یک ماه صبر کنید تا امکان معامله در بورس را داشته باشید. پیشنهاد میکنیم در این بازه، یادگیری مفاهیم مربوط به بورس و سرمایهگذاری را شروع کنید و با الفبای خرید و فروش اوراق بهادار آشنا شوید.
۵. واریز وجه به حساب معاملاتی در سامانه کارگزاری
برای اینکه بتوانید اوراق بهادار خریداری کنید، باید حساب کارگزاریتان را شارژ کنید. پس پولی را که برای خرید سهام یا سایر اوراق بهادار در نظر گرفتهاید، باید به حساب معاملاتیتان در سامانه کارگزاری منتقل کنید. این حساب متعلق به خود شماست و هر وقت که لازم بدانید میتوانید به این حساب واریز یا برداشت کنید.
نکته: بعضی از کارگزاریها این امکان را در اختیار مشتریانشان قرار میدهند که یک یا چند حساب بانکی را به سامانه معاملاتی متصل کنند. در این حالت دیگر لازم نیست حتما حساب کارگزاری را شارژ کنید و میتوانید مستقیما از طریق حساب بانکی متصل به سامانه کارگزاری اوراق بهادار بخرید.
۶. ورود به سامانه معاملاتی و خرید سهام و اوراق بهادار دیگر
بعد از اینکه در کارگزاری حساب باز کردید و ثبتنامتان در سامانه سجام تکمیل شد، میتوانید با استفاده از نام کاربری و رمز عبوری که کارگزاری در اختیارتان میگذارد، وارد پنل معاملاتی شوید و در ساعتهای فعالیت بورس (معمولا بین ۹ صبح تا ۱۲:۳۰) سفارش خرید سهام شرکت دلخواهتان را ثبت کنید. کارگزاری شما سفارشهای خریدتان را به هسته معاملاتی سازمان بورس ارسال میکند و بعد از اینکه دستور خریدتان انجام شد، تعداد سهامتان را به بخش پورتفو اضافه میکند.
۷. فروش اوراق بهادار
برای فروش اوراق بهادار هم باید از طریق سامانه معاملات کارگزاری اقدام کنید. برای فروش هم باید در ساعتهایی که بورس فعال است دستور فروشتان را ثبت کنید تا پس از ارسال سفارش شما به هسته معاملات سازمان بورس، دستور فروشتان اجرا شود. بعد از فروختن اوراق بهادار، مبلغ حاصل از فروش این اوراق به حساب معاملاتیتان در کارگزاری اضافه میشود.
نکته: برای اینکه اوراق بهادار بخرید، حتما نباید کد بورسی داشته باشید. برای این کار روش غیرمستقیم هم وجود دارد. در این روش، میتوانید سراغ یکی از صندوقهای سرمایهگذاری بروید و پولتان را در اختیار این صندوق بگذارید. در روش غیرمستقیم، ابتدا باید در سایت یکی از این صندوقها حساب کاربری باز کنید و بعد از فعال شدن این حساب، تعدادی از واحدهای این صندوق را بخرید.
جمعبندی
یکی از روشهای سرمایهگذاری خرید اوراق بهادار است. این روش سرمایهگذاری اگر همراه با دانش و مهارت کافی باشد، میتواند بیشتر از سود بانکی بازدهی داشته باشد و جذابیت اصلی خرید و فروش اوراق بهادار هم همین است. اوراق بهادار انواع مختلفی دارند و خرید هر کدامشان با ریسک مشخصی همراه است. انواع اوراق بدهی که سود تضمینی دارند معمولا کمریسکترین اوراق هستند و اوراق صاحبان سهام شرکتها بیشتر اوقات ریسک بالاتری دارند.
بهترین و سریعترین راه برای معامله اوراق بهادار هم مراجعه به کارگزاری و افتتاح حساب و دریافت کد بورسی است. هرچند با خرید واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری میتوانید بهصورت غیرمستقیم در اوراق بهادار سرمایهگذاری کنید.
اوراق بهادار چیست و چه انواعی دارد؟
هر نوع ورقه یا مستندی که تضمینکننده حقوق مالی قابل نقلوانتقال برای مالک آن برگه باشد را اوراق بهادار مینامیم. این اوراق انواع مختلفی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم ، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارد، اما همه آنها بدون استثنا نوعی ارزش مالی را برای مالک خود بههمراه دارند و در واقع نوعی ابزار مالی با قابلیت نقلوانتقال به شمار میآیند .
اوراق بهادار به طورکلی در بازار سرمایه به سه بخش «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام»، «ابزارهای مشتقه» تقسیم میشود . باید دانست که شرکت یا نهادی که اوراق بهادار صادر میکند نیز، در اصطلاح با عنوان صادرکننده (توزیعکننده) شناخته میشود.
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی:
گفته شد که اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که هم نشاندهندهی موقعیت مالکیت فرد در شرکتهای سهامی عام است و هم نشاندهنده نوعی رابطه طلبکاری از یکنهاد دولتی یا شرکت میباشد (اوراق مشارکت) و یا میتواند نماینده حقوق مالکیتی باشد که اختیار خرید یا فروش را نمایش میدهد. پس اوراق بهادار از هر نوعی که باشد، نوعی ارزش مالی به حساب میآید.
اوراق بدهی یا اوراق قرضه، آن دسته از اسناد یا اوراق بهاداری است که به موجب آن، شرکت منتشرکننده متعهد خواهد بود که مبالغ مشخصی را به عنوان بهره سالانه در زمانهایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص یعنی سررسید قرارداد اصل مبلغ را به دارنده اوراق بازپرداخت نماید. خصوصیت اوراق قرضه این است که دارنده اوراق بهعنوان بستانکار، حق دریافت اصل و سود میزان سرمایهگذاری خود در اوراق را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت منتشرکننده اوراق نخواهد داشت.
اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهیسپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقهای از انواع اوراق بدهی محسوب میگردند .
دلیل نامگذاری این اوراق به نام اوراق بدهی، ویژگیهایی است که این اوراق دارد. مثلا یکی از این دلایل این است که عمدتا شرکتهایی که مشکل منابع مالی داشته یا نقدینگی کافی برای تحقق برنامهها و یا پروژهها ندارند، به جای اخذ وام از بانکها با انتشار اوراق نام برده بهنوعی اقدام به جمعآوری نقدینگی سرمایهگذاران میکند که در علوم مالی به آن تامینمالی جمعی گفته میشود.
دلیل انجام این کار این است که شرکت منتشرکننده برای ادامه فعالیتها یا انجام پروژههای جدیدتر خود نیاز به نقدینگی دارد. از نگاهی دیگر در علم اقتصادی بدهی نیز نوعی دارایی ارزشمند تلقی میشود، چراکه کسی که بستانکار است از طریق خلق آن و بازپرداخت آن در آینده دارایی بیشتری را برای خود فراهم میآورد .
اوراق بدهی دولتی یکی از معتبرترین نوع اوراق بدهی در دنیا محسوب میشود، متقاضیان اصلی انتشار اوراق بدهی معمولا دولتها هستند، انتشار اوراق و بازپرداخت آن ریسک اعتباری کشورها را هم نمایان میکند. به این صورت که هرمیزان اوراق بدهی دولتی یک کشور ارزشمندتر باشد، نشاندهنده شرایط بهتر اقتصاد و دولت آن کشور از نظر اقتصادی است .
سهام متداولترین ورقه بهادار در میان اوراق بهادار موجود در بازار، محسوب میشود. در ابتدا اوراق سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ برای هر شرکت، به میزان سرمایه آن شرکت بستگی داشته و متغیر خواهد بود. در بورس اوراق بهادار تهران، ارزش اسمی هر سهم عادی برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است. نحوه محاسبه تعداد سهام عادی هر شرکت نیز به این صورت است که سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم تقسیم شود. اما در توضیح سهام عادی باید گفت یک نوع دارایی مالی است که مالکیت صاحب آن در یک شرکت را نشان میدهد. به خلاف دارندگان اوراق بدهی که به طور معمول فقط سود و ارزش اسمی اوراق خود را دریافت میکنند، دارندگان سهام میتوانند از سود سهام خود نیز منفعت کسب کنند .
اوراق بهادار مشتقه:
آن دسته از قراردادها که ارزش خود را از کالای فیزیکی یا مالی دریافت میکنند را قراردادهای مشتقه میگویند. باید توجه داشت که دارایی پایه میتواند به اشکال مختلف همچون سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساختوساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد .
ارزش اوراق مشتقه به یک یا چند دارایی که از آن مشتق میشوند، بستگی دارد. در تعریف مشتقه باید گفت قراردادی بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی است. تعیین ارزش مشتقه بهوسیله نوسانات دارایی مبنا، صورت میپذیرد. سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخصهای بازار و … از رایجترین داراییهای مبنا میباشند.
محل معامله اوراق مشتقه بهطورکلی، در بازار بورس یا بازارهای متشکل خارج از بورس است. اوراق مشتقه خارج از بورس که بخش بزرگتری از مشتقهها را تشکیل میدهند هنوز قانونگذاری نشدهاند اما مشتقههای معاملهشده در بورس، دارای استانداردهای مخصوص خود هستند. اوراق مشتقه معاملهشده خارج از بورس، ریسک بیشتری نسبت به مشتقههای استاندارد در بورس دارند. چهار نوع اوراق مشتقه اصلی هستند که امروز مورد معامله میباشند که شامل قراردادهای سلف، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای معاوضه میشود .
بایگانی برچسب: اوراق بهادار چیست
الفبای بورس از دید سازمان بورس اوراق بهادار تهران الفبای بورس، شامل سرفصل هایی است که آموزش بورس را بسیار ساده و روان ارائه می دهد. این سرفصل ها توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران آماده شده است. در این مقاله به بررسی تعدادی از مفاهیم الفبای بورس می پردازیم. …
آموزش بورس قسمت بیستم – روش های خرید و فروش سهام در بورس
روش های خرید و فروش سهام 1. دریافت کد معاملاتی یا کد بورسی اولین گام برای خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار، دریافت کد سهامداری (کد معاملاتی بورس) می باشد. هر شخص پس از کسب دانش ابتدایی در زمینه معاملات بورس اوراق بهادار و اطلاع از مزایای این …
آموزش بورس قسمت نوزدهم – معرفی شرکت های کارگزاری و معیارهای انتخاب
وظایف کارگزاران و معرفی شرکت های کارگزاری و معیارهای انتخاب 1. شرکت های کارگزاری کارگزاری ها، اشخاص حقوقی هستند که خرید و فروش سهام توسط آنان صورت می گیرد. کارگزاری ها در این خرید و فروش ها، به نمایندگی از خریداران یا فروشندگان سهام، معامله انجام می دهند و در …
آموزش بورس قسمت هجدهم – ریسک و بازده در بورس
ریسک و بازده در بورس مفهوم ریسک بازده جزء اصول اولیه و لاینفک کلیه تصمیم های سرمایه گذاری می باشد. هر تصمیمی که شما برای سرمایه خود می گیرید، بایستی بین ریسک و بازده نوعی تعادل ایجاد کند. ریسک و بازده مورد انتظار با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. هر چه …
آموزش بورس قسمت شانزدهم – انواع اوراق بهادار 3
اوراق مشارکت اوراق مشارکت سندی است گویای مالکیت دارنده آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است. اوراق مضاربه اوراق مضاربه اوراق بهاداری است که بر …
آموزش بورس قسمت پانزدهم – انواع اوراق بهادار 2
انواع اوراق بهادار قسمت دوم اوراق بهادار با نام و یا بی نامی هستند که به قیمت اسمی مشخص برای مدت زمانی معین توسط دولت، شهرداری، شرکت های دولتی و خصوصی و برای تامین اعتبار طرح های عمرانی در کشور منتشر می شوند. این اوراق سودی تضمین شده دارند که …
آموزش بورس قسمت دوازدهم – انواع سهام در بورس
انواع سهام در بورس اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که نشان دهنده مالکیت و یا نوعی رابطه طلبکاری از یک نهاد یا شرکت می باشد. سهام عادی ، سهام ممتاز، اوراق قرضه، اوراق مشارکت ، قراردادهای آتی و اختیار معامله از انواع اوراق بهادار می باشند که در بازار …
آموزش بورس قسمت دهم – انواع بازارها
انواع بازارها در بورس بازار نقد بازار نقد بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم است. بازار اول از دو تابلوی اصلی و فرعی تشکیل شده است. پذیرش سهام عادی در بورس، صرفا در یکی از تابلو های بازار اول و یا در بازار دوم صورت می …
آموزش بورس قسمت نهم – طبقه بندی بر اساس نوع دارایی
طبقه بندی بر اساس نوع دارایی الف) بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، داد و ستد می شود. ب) بازار اوراق بدهی : بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه ) داد و ستد می شوند. …
آموزش بورس قسمت هشتم – طبقه بندی بازارهای مالی
آموزش بورس قسمت هشتم طبقه بندی بازارهای مالی بازار مالی، بازاری است که در آن دارایی های مالی (اوراق بهادار) از قبیل سهام و اوراق قرضه ، خرید و فروش می شوند. در بازارهای مالی زمانی وجوه انتقال می یابند که یک طرف معامله، دارایی های مالی را خریداری می …
آموزش بورس قسمت هفتم – موسسات رتبه بندی – شرکت مادر (هلدینگ) و شرکت مشاوره سرمایه گذاری
موسسات رتبه بندی موسساتی هستند که توانایی ناشران اوراق بهادار را در قبال تحقق تعهدات مالی آنها بررسی می کنند. ناشران می توانند، دولت، ارگان های دولتی و یا شرکت های خصوصی باشند. هنگامی که موسسات رتبه بندی به فعالیت بپردازند. می توان ریسک های موجود در بازارهای مختلف را …
آموزش بورس قسمت ششم – شرکت های پردازش اطلاعات مالی
شرکت های پردازش اطلاعات مالی داشتن اطلاعات و داده های مناسب، کافی و به موقع از اهمیت بسیار زیادی در تصمیم گیری های سرمایه گذارارن برخوردار است. هر ساله شرکت ها اطلاعات مالی زیادی را تهیه و افشا می کنند که در بسیاری از موارد نیاز به پردازش دارد. شرکت …
آموزش بورس قسمت چهارم – صندوق سرمایه گذاری
صندوق سرمایه گذاری شرکتی است که پول سرمایه گذاران مختلف را جمع آوری و یک کاسه کرده و سپس با تجمیع این سرمایه های خرد، قدرت این را پیدا می کند که از مزایای یک سرمایه گذاری در مقیاس بزرگ بهره ببرد و از این طرف سرمایه گذاران این پول …
آموزش بورس قسمت سوم – شرکت های سرمایه گذاری و سپرده گذاری
شرکت های سرمایه گذاری شرکت های سرمایه گذاری از جمله واسطه های مالی هستند که کارکرد اصلی آنها مدیریت تخصصی سرمایه گذاران در بازار اوراق بهادار است. اگر چه انواع متعددی از شرکت های سرمایه گذاری با کارکردهای مختلف وجود دارند، اما شرکت های فعال در بورس های اوراق بهادار …
آموزش بورس قسمت دوم – شرکت های کارگزاری و بازارگردان
شرکت های کارگزاری کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که به نمایندگی از طرف مشتریان اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار و کالا و یا اوراق مبتنی بر کالا و ارائه سایر خدمات در بازار سرمایه به مشتریان می نمایند. انجام فعالیت کارگزاری نیازمند کسب مجوز تاسیس و فعالیت از سازمان …
دیدگاه شما