چشم انداز دلار ایالات متحده

موقعیت هژمونیک دلار آمریکا و چشم انداز چالش آن توسط یورو و یوآن

3 گروه روابط بین الملل-دانشکده حقوق و علوم سیاسی-دانشگاه خوارزمی -تهران-ایران.

چکیده

ایالات متحده امریکا پس از جنگ جهانی دوم، با دستیابی به جایگاه قدرت اول اقتصادی ونظامی جهان و در حالی که رهبری جهان سرمایه داری را بر عهده گرفته بود، موفق شد، واحد پولی خود یعنی دلار را به عنوان ارز مرجع بین المللی مطرح سازد. امروز نیز دلار ایالات متحده بنا بر سنجه های موجود، همچنان موقعیت هژمونیک خود را در نظام پولی و مالی بین المللی حفظ کرده است. در قرن جدید، رخدادهایی همچون عرضه پول واحد یورو، بحران مالی 2008، و تلاش پیگیر چین برای بین المللی کردن واحد پول خود، هنوز نتوانسته اند، موقعیت هژمونیک دلار را با چالشی جدی مواجه سازند. در همین راستا، دغدغه اصلی مقاله، جستجوی عوامل تدام بخش هژمونی دلار در نظام مالی وپولی بین المللی است. فرضیه ای که در این راستا مورد آزمون قرار گرفته این است که تداوم هژمونی دلار آمریکا متکی بر قدرت ساختاری این کشور در دو حوزه اقتصادی و سیاسی و مبتنی بر عواملی همانند عمق بازار سرمایه، سهولت دسترسی به دلار، تعهدات امنیتی و اعتماد بوده که به‌صورتی هم‌افزا، زمینه تثبیت و تداوم هژمونی این ارز را فراهم کرده است. مقاله نشان می دهد که فقدان این عوامل در ارتباط با یورو و یوان، مانع از تبدیل شدن آنها به ارزهای هژمونیک شده است. یافته این تحقیق برای کشور ما که به‌شدت با تنگناهای ناشی از تحریم‌های مالی ناشی از جایگاه هژمونیک دلار در چشم انداز دلار ایالات متحده اقتصاد بین‌المللی امروز روبرو است، حائز اهمیت بسیاری است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20085419.1400.13.4.2.7

عنوان مقاله [English]

The hegemonic position of the US Dollar and the prospect of its challenge by the Euro and the Yuan

نویسندگان [English]

• Gholamreza Karimi 1
• Mohammad Nasir Zadeh 2
• seid saeed mirtorabi 3

2 Department of International Relations, Faculty of Law and Political Science, Kharazmi University, Tehran, Iran.

3 Department of International Relations, Faculty of Law and Political Science, Kharazmi University, Tehran, Iran.

After World War II, the United States succeeded in establishing its currency, the Dollar, as the international reference currency, gaining the position of the world's leading economic and military power while leading the capitalist world. The US Dollar, according to existing metrics, still maintains its hegemonic position in the international monetary and financial system. In the new century, events such as the Euro currency supply, the 2008 financial crisis, and China's persistent efforts to internationalize its currency have gone to seriously challenge the hegemonic position of the Dollar. In this regard, the main concern of the article is to look for the factors that perpetuate the hegemony of the Dollar in the international financial and monetary system. The hypothesis tested in this regard is that the continued hegemony of the US dollar relies on the structural strength of the US in both economic and political areas and based on factors such as the depth of the capital market, ease of access to the dollar, security commitments and trust. The paper shows that the lack of these factors in relation to the Euro and the Yuan has prevented them from becoming hegemonic currencies. The findings of this study are very important for our country, which is severely facing the difficulties caused by financial sanctions due to the hegemonic position of the Dollar in the international economy today.

افزایش قیمت طلای جهانی با عقب نشینی دلار

قیمت طلا امروز چهارشنبه با حمایت از کاهش ارزش دلار افزایش یافت؛ اگرچه سرمایه‌گذاران روی چشم‌انداز فدرال رزرو ایالات‌متحده در مورد سرعت افزایش نرخ بهره چشم انداز دلار ایالات متحده در آینده تمرکز داشتند، زیرا جلسه سیاست‌گذاری بانک مرکزی در انتهای روز به پایان می‌رسد.

به گزارش ایسنا، بهای هر اونس طلا تا ساعت ۶ و ۵ دقیقه صبح به وقت شرقی با ۰.۶ درصد افزایش به ۱۶۴۸ دلار و ۷۰ سنت رسید و قیمت طلا در بازار آمریکا نیز با ۰.۰۴ درصد افزایش به ۱۶۴۹ دلار و ۷۰ سنت رسید. شاخص دلار ۰.۱ درصد کاهش یافت و باعث شد که طلا با قیمت دلار برای دارندگان سایر ارزها ارزان‌تر شود.

فرصت‌های شغلی ایالات‌متحده در ماه سپتامبر به طور غیرمنتظره‌ای افزایش یافت که نشان می‌دهد تقاضا برای نیروی کار همچنان قوی است و شواهدی را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد افزایش سریع نرخ بهره هنوز به شدت در اقتصاد واقعی تاثیرگذار نبوده است.

سرمایه‌گذاران به طور گسترده انتظار دارند که فدرال رزرو نرخ بهره یک شبه خود را ۷۵ واحد پایه افزایش دهد که چهارمین افزایش متوالی است. طلا نسبت به افزایش نرخ بهره آمریکا بسیار حساس است زیرا این امر باعث افزایش هزینه فرصت نگهداری فلز بی‌بازده و افزایش ارزش دلار می‌شود.

نظرسنجی‌های تجاری روز سه‌شنبه نشان داد که تولید جهانی کارخانه‌ها در ماه اکتبر به دلیل نگرانی‌های گسترده از رکود، تورم بالا و سیاست چشم انداز دلار ایالات متحده صفر چین برای کووید به تقاضا ضعیف شد و به اختلالات مداوم عرضه و تیره‌کردن چشم‌انداز بهبود افزود.

بر اساس گزارش رویترز، ذخایر اس‌پی‌دی‌آر گلد تراست، بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری تحت پشتوانه طلا در جهان، اعلام کرد که دارایی‌های آن در روز سه شنبه از ۹۲۰.۵۷ تن در روز دوشنبه ۰.۱۶ درصد کاهش یافت و به ۹۱۹.۱۲ تن رسید.

در بازار سایر فلزات ارزشمند، بهای هر اونس نقره با ۰.۱ درصد کاهش به ۱۹.۶۳ دلار رسید و در روز سه شنبه به بالاترین حد خود در سه هفته رسید. پلاتین با ۰.۴ درصد افزایش به ۹۴۶.۱۸ دلار و پالادیوم ۰.۵ درصد افزایش یافت و به ۱۸۸۹ دلار و ۴۷ سنت رسید.

دلار در بالاترین حد دو دهه گذشته

روز گذشته سهام آسیایی سقوط کرد و دلار به بالاترین حد دو دهه اخیر در برابر یورو رسید؛ زیرا ترس سرمایه‌گذاران از اینکه این قاره جهان به سمت رکود سوق یابد بیشتر از گذشته شده است.

به گزارش شبکه شرق و به نقل از اکونومیک، در حالی که مشکلات انرژی اروپا سایه‌ای طولانی بر چشم‌انداز اقتصادی انداخته است، امروز (پنج‌شنبه) نیز یورو در برابر دلار در نزدیکی پایین‌ترین سطح دو دهه اخیر خود در نوسان بود. یورو پس از سقوط به ۱.۰۱۶۱۵ دلار در روز چهارشنبه که برای اولین بار از اواخر سال ۲۰۰۲ رخ داد، تقریبا ثابت و در ۱.۰۱۸۴۵ دلار قرار گرفت.

شاخص دلار که این ارز را در برابر ۶ همتا ازجمله یورو، استرلینگ و ین ارزیابی می‌کند نزدیک به بالاترین حد خود در ۲۰ سال گذشته در ۱۰۷.۲۷ بود.

استراتژیست‌های وست‌پک (Westpac) معتقدند که خطر رکود ایالات‌متحده به‌طور دوره‌ای ارزش دلار را کاهش می‌دهد اما کاهش هزینه انرژی اروپا تهدید بزرگتری برای چشم‌انداز رشد اقتصادی منطقه یورو است.

روند صعودی گسترده‌تر میان‌مدت شاخص دلار احتمالا مدتی ادامه خواهد داشت و زمینه کاهش بیشتر قیمت‌گذاری برای تشدید سیاست بانک مرکزی اروپا وجود دارد.

این مشکلات بر سر اقتصاد اروپا درست زمانی رخ می‌دهد که بانک مرکزی اروپا در حال آماده شدن برای افزایش هزینه‌های استقراض برای اولین بار از سال ۲۰۱۱ است.

بازدهی شاخص ۱۰ ساله خزانه‌داری در معاملات روز پنجشنبه توکیو یک شبه از ۲.۹۳۵ درصد به ۲.۹۰۴ درصد کاهش یافت، زمانی که به دلیل سیگنال‌های متناقض در مورد چشم‌انداز سیاست، بازدهی به پایین‌ترین حد بیش از یک ماهه ۲.۷۴۶ درصد کاهش یافت.

نرخ دلار به ین که به شدت به تغییرات چشم انداز دلار ایالات متحده در بازدهی بلندمدت ایالات‌متحده حساس است، پس از عقب‌نشینی از بالاترین سطح ۲۴ سال گذشته در پایان ماه گذشته، با کاهش ۰.۰۷ درصدی به ۱۳۵.۷۹ ین رسید چشم انداز دلار ایالات متحده و در اطراف آن سطح تثبیت شد.

نظرسنجی رویترز نشان داد که تحلیلگران انتظار دارند این جفت ارز تا پایان سال بالای ۱۳۰ باقی بمانند، اگرچه تنها هفت نفر از ۶۱ پاسخ‌دهنده انتظار دارند که این ارزها ضعیف‌تر از ارزش کنونی خود باشند و چهار نفر از آنان افزایش به ۱۴۰ را پیش‌بینی کردند.

استرلینگ تغییر اندکی در برابر دلار داشت و پس از افت یک شبه به پایین‌ترین سطح از مارس ۲۰۲۰ در برابر دلار رسید.

روبل روسیه کاهش شدید جلسه قبل را در روز چهارشنبه افزایش داد و به پایین‌ترین حد خود از اواخر ماه مه در برابر دلار و یورو رسید. یک هفته پیش روبل به بالاترین میزان در بیش از هفت سال گذشته رسید اما از آن زمان تاکنون بیش از ۲۰ درصد در برابر دلار کاهش یافته است.

آیا آمریکا باید نگران ظهور یک ارز ذخیره‌ای جدید باشد؟

ین و روسیه -به دنبال جنگ اوکراین‌- در این اندیشه هستند که موقعیت دلار آمریکا را به‌عنوان بزرگ‌ترین ارز ذخیره‌ای جهان خدشه‌دار کنند. جای تعجب ندارد که روسیه و چین هم‌اکنون مشغول اجرای این طرح باشند، اما چیزی که مایه تعجب است، این است که چندین اقتصاد نوظهور هم در این راه به روسیه و چین ملحق شده‌اند.

‌فن یو:* چین و روسیه -به دنبال جنگ اوکراین‌- در این اندیشه هستند که موقعیت دلار آمریکا را به‌عنوان بزرگ‌ترین ارز ذخیره‌ای جهان خدشه‌دار کنند. جای تعجب ندارد که روسیه و چین هم‌اکنون مشغول اجرای این طرح باشند، اما چیزی که مایه تعجب است، این است که چندین اقتصاد نوظهور هم در این راه به روسیه و چین ملحق شده‌اند. به گزارش راشا‌تودی (RT) -‌رسانه انگلیسی‌زبان دولتی روسیه‌-‌ در ماه ژوئن، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرد کشورهای بریک (BRICS)، شامل روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی به دنبال ایجاد یک ارز ذخیره‌ای جهانی جدید هستند. ‌راشا‌تودی، یکی از ابزارهای رسانه‌ای مسکو، نوشته است که بنا بر اعلام رئیس‌جمهور روسیه، کشورهای عضو این گروه در‌ حال ایجاد سازوکارهای جایگزین برای مبادلات مالی بین‌المللی هستند.

با توجه به تورم فزاینده ایالات متحده در ماه‌های اخیر، رکود اقتصادی، نوسانات بازار سهام، آشفتگی بازار رمزارزها، افول صنعت فناوری و نگرانی‌های مربوط به وضعیت سلامتی و کاهش محبوبیت جو بایدن، این خبر تا حدی به حاشیه رفت.

البته تحریم‌های کشورهای غربی و مسدودکردن ذخایر ارزی روسیه به اقتصاد این کشور ضربه زده است. همچنین حذف بانک‌های روسی از سامانه بین‌المللی سوئیفت به این معنی است که این کشور تا حد زیادی از دلار آمریکا محروم شده است. بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF) تا سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۲، حدود ۵۹ درصد از کل ذخایر ارز جهان به دلار اختصاص داشت و یورو با ۲۰ درصد در رتبه دوم قرار داشت.

ملحق‌شدن سایر کشورهای بریک، از‌جمله هند و آفریقای جنوبی به روسیه و چین در ایجاد یک ارز ذخیره‌ای جدید برای مقابله با هژمونی دلار مایه تعجب است. اقدامات هماهنگ جهانی برای کنارگذاشتن دلار آمریکا نباید نادیده گرفته شوند.

همواره نشانه‌هایی مبنی بر وقوع این اتفاق وجود داشته است. روسیه که زمانی جزء بزرگ‌ترین دارندگان اوراق بهادار خزانه‌داری ایالات متحده بود، در پنج سال اخیر اقدام به فروش این اوراق کرده است. در آغاز سال ۲۰۱۸، روسیه حدودا صد میلیارد دلار از اوراق بهادار خزانه‌داری آمریکا را در اختیار داشت. این رقم تا اوایل سال ۲۰۲۰ به حدود ۱۰ میلیارد دلار و تا آوریل ۲۰۲۲ به دو میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است.

روسیه در این مدت به دنبال افزایش ذخایر طلای خود بوده است. تمایل فزاینده روسیه به خرید طلا از زمانی آغاز شد که در پی الحاق کریمه به خاک خود در سال ۲۰۱۴ مورد تحریم قرار گرفت. هدف روسیه، به زیر کشیدن دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره‌ای اصلی جهان بوده است. بر اساس آمار شورای جهانی طلا، میزان ذخایر طلای روسیه در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۲ به ۲،۳۰۲ تن رسیده که نسبت به سال ۲۰۱۴ حدود هزار تن افزایش داشته است.

به دنبال آغاز تحریم‌ها علیه روسیه در اوایل سال جاری، این کشور در یکی از نخستین اقدامات خود اعلام کرد کشورهای اروپایی باید برای خرید گاز روسیه از روبل یا طلا استفاده کنند. کشورهای اروپایی به تبعیت از روسیه اقدام به خرید روبل و فروش یورو کردند. جالب اینجاست که با وجود به تأخیر افتادن پرداخت‌ها به روسیه، ارزش واحد پول این کشور در سال جاری افزایش یافته است.

آیا ظهور یک ارز ذخیره‌ای جهانی جدید با پشتوانه کالا و حمایت چین و روسیه نزدیک است؟ در ماه مارس با اشاره به تحلیل‌های زولتان پوزسار، استراتژیست شرکت کردیت سوئیس و شان داربی، استراتژیست شرکت جفریز، نوشتم که احتمال وقوع چنین اتفاقی وجود دارد. به ‌هر ‌صورت‌ روسیه یکی از تأمین‌کنندگان عمده نفت، گاز، طلا و الماس است.

در آن زمان به این نکته اشاره کردم که کشورهای ثالث می‌توانند به‌جای پرداخت حق بیمه گزاف برای خرید نفت از کشورهای دیگر مانند چین، نفت روسیه را با تخفیف خریداری کنند؛ این می‌تواند آغازگر یک نظم نوین جهانی باشد و رؤیای دیرینه روسیه را محقق کند. این رویکرد همچنین یک راه آسان برای افزایش مبادله رنمینبی (یکای پول رسمی چین) دیجیتال است.

راشا‌تودی در ماه جولای اعلام کرد این رؤیا به حقیقت پیوسته است. حجم تجارت بین روسیه و سایر کشورهای بریک در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۲ با ۳۸ درصد افزایش به ۴۵ میلیارد دلار رسید. در‌عین‌حال، حجم تجارت بین روسیه و چین همچنان رو به ‌افزایش بوده و روسیه پس از تحریم‌های نفتی کشورهای غربی، عربستان سعودی را به تأمین‌کننده شماره یک نفت چین تبدیل کرده است. سایر کشورها هم به پذیرش ارزهای دیگری به‌جز «دلارهای نفتی» برای صادرات روی آورده‌اند. برای مثال، عربستان سعودی و ایران به ازای نفت خود یوآن می‌گیرند.

پرسش اصلی این است که ارز جدید به چه صورت خواهد بود؟ برای آنکه این ارز ارزش حقیقی داشته باشد، به حمایتی فراتر از اعتبار کشورهای بریک نیاز دارد و باید یک پشتوانه کالامحور داشته باشد.

آیا کشورهای دیگر هم می‌خواهند با استفاده از این ارز جدید دادوستد کنند؟ شاید چندان محتمل به نظر نرسد، اما چشم‌انداز فعلی ممکن است به مرور زمان تغییر کند. تقریبا تمام ارزهای عمده، یک پول بدون پشتوانه هستند که صرفا بر اساس اعتبار کشور مربوطه مبادله می‌شوند. با توجه به اینکه جریانات سیاسی و اجتماعی در سراسر جهان دگرگون شده و پیوسته به چالش کشیده می‌شوند و در‌صورتی‌که نرخ تورم همچنان افزایش یابد، ظهور یک ارز ذخیره‌ای جدید با پشتوانه طلا و نفت -‌به عبارت دیگر، دارایی‌های حقیقی- دور از ذهن نخواهد بود.

قبل از آنکه سقوط سلطه دلار را بر بازار اعلام کنیم، باید به چند ویژگی خدشه‌ناپذیر آن اشاره کنیم. اول آنکه دلار به‌عنوان یک ارز جهانی در حال تقویت است؛ زیرا فدرال‌رزرو اقدام به افزایش نرخ بهره کرده است. بازارهای مالی ایالات متحده همچنان بزرگ‌ترین، امن‌ترین، نقدشونده‌ترین و مطمئن‌ترین بازار جهان برای سرمایه‌گذاری هستند. به‌علاوه، ثبات و اعتبار دولت و نظام حقوقی ایالات متحده باعث شده نگهداری اوراق بهادار دولتی این کشور نسبت به سایر کشورها در اولویت باشد.

دلار همچنان یک ارز ذخیره‌ای قدرتمند خواهد بود. شاید چشم انداز دلار ایالات متحده این یورو و سایر ارزها هستند که باید نگرانشان بود.

چشم‌انداز دلار، اهرم فشار طلا

طلا امروز تحت تاثیر آمارهای تورم و انتظار افزایش بیشتر دلار، تحت فشار باقی ماند.

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی طلا و ارز به نقل از اینوستینگ، قیمت طلا در روز چهارشنبه کمی بالاتر از مرز 1700 دلار باقی ماند و پس از انتشار آمارهای قوی‌تر از حد انتظار تورم ایالات متحده که به تقویت بیشتر دلار در هفته‌های آینده اشاره دارد، همچنان تحت فشار باقی ماند.

هر اونس طلا در حدود 1701.87 دلار ثابت بود، در حالی که در ساعت 19:21 به وقت شرقی (23:21 به وقت گرینویچ) قیمت طلای دسامبر 0.3 درصد کاهش یافت و به 1712.25 دلار در هر اونس رسید.

قیمت طلا روز سه‌شنبه پس از آن که داده‌ها نشان داد شاخص قیمت مصرف‌کننده ایالات متحده در ماه آگوست بیش از حد انتظار رشد کرده است، سقوط کرد و این انتظارات را تقویت کرد که فدرال رزرو در مسیر انقباض خود در سال جاری دست‌بردار نیست. طلا براساس واحد انس، برای مدت کوتاهی به زیر 1700 دلار رسید - سطحی که در سال جاری به عنوان نقطه حمایتی کلیدی برای فلز زرد عمل کرده است.

تحلیلگران انتظار دارند در صورت شکسته‌شدن قیمت‌ها به زیر سطح 1700 دلار، زیان طلا به میزان قابل توجهی عمیق‌تر شود.

در این بین، دلار پس از داده‌های CPI افزایش چشم انداز دلار ایالات متحده یافت و 1.7 درصد در روز سه‌شنبه جهش کرد و به بالاترین حد خود در 20 سال گذشته بازگشت که این سطح از افزایش، قیمت‌های فلزات را بیشتر تحت فشار قرار داد.

سرمایه‌گذاران از انجام معاملات بزرگ طلا پیش از نشست هفته آینده فدرال رزرو، جایی که انتظار می‌رود بانک مرکزی به طور گسترده‌ای نرخ بهره را 75 واحد پایه افزایش دهد، خودداری کردند. وجود تورم سرسخت به احتمال زیاد باعث افزایش مشابهی در نشست بانک در ماه نوامبر خواهد شد.

سایر فلزات گرانبها نیز تحت فشار دلار قوی در روز چهارشنبه قرار گرفتند. معاملات آتی نقره 0.9 درصد سقوط کرد در حالی که پلاتین 0.2 درصد کاهش یافت.

می‌توان گفت طلا و فلزات گرانبها به میزان قابل توجهی نسبت به اوج‌هایی که در اوایل سال به ثبت رسانده بودند، سقوط کرده‌اند؛ چرا که افزایش شدید نرخ‌های بهره باعث شد سرمایه‌گذاران به دنبال بازدهی بهتر در دلار و اوراق دولتی باشند.

در میان فلزات صنعتی، قیمت مس پس از کاهش بیش از 2 درصدی در جلسه قبل، در روز چهارشنبه ثابت بود. گفتنی است که قدرت دلار بزرگترین عامل زیان آن بود.

قیمت‌های فلز قرمز در چند جلسه گذشته روندی صعودی داشت؛ زیرا معامله‌گران پیش‌بینی می‌کردند که عرضه کمتر ناشی از اعتصاب در اسکوندیدا شیلی، بزرگترین معدن مس جهان است.

اما انتظار می‌رود کاهش رشد اقتصادی در سراسر جهان، به‌ویژه با افزایش مداوم نرخ‌های بهره، تقاضا را کاهش داده و محدودیت عرضه را جبران کند.

طلا بالای 1700 دلار ثابت می‌ماند، اما گزارش غافلگیرکننده CPI ایالات متحده، می‌تواند چشم‌انداز را تیره کند.