اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن

بررسی حقوقی اوراق اختیار معامله در بازار بورس اوراق بهادار

با توجه به مزایا و کار‌کردهای ابزارهای مالی نوین در کاهش ریسک و رونق بازارهای سرمایه، بررسی" اوراق اختیار معامله"، که یکی از م همترین آنها محسوب می‌گردد، مورد کنکاش حقوقی قرار گرفته است. مقاله حاضر با توجه به موضوع آن که جنبه‌ی کاربردی دارد و امروزه‌موردنیازبازار سرمایه در ایران است با زمینه پژوهشی لازم پس از بیان و بررسی دیدگاه‌های مطرح در این خصوص که از سوی برخی از فقیهان و حقوقدانان ارائه شده،به دنبال توجیه مناسبی ازاین نهاد و تبیین ماهیت حقوقی آن در حقوق ایران است. در حقیقت، امکان‌سنجی حقوقی ،فقهی این اوراق در قالب«قرارداد اختیار» معامله محور اصلی بحث است که در نهایت هیچ‌یک از این دیدگاه‌ها مورد پذیرش واقع نشده ونظر متفاوتی در این زمینه ارائه گردیده که در نتیجه کاربرد این نهاد از نظر حقوق ایران در بازار بورس اوراق بهادار مشروع اعلام شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Option contracts are one of the most important financial instruments which have been recently considered as a vehicle for management of risks and development of capital market. In Iran, the importance of option contracts is increasingly recognized in the capital market. In this article the legal aspects of option contracts will be examined. For this purpose the views of Islamic jurists and lawyers are reviewed in order to establish a basis for legitimacy and legality of option contracts in the Iranian legal system. Although in this article these views are examined, none of them are eventually accepted as a proper legal basis for option contract and thus a new approach has been adopted in this article for option contracts. This research could pave the way for the use of option contracts in Iran's stock exchange market

بازار اختیار معامله چیست و چه ویژگی‌هایی دارد

اختیار معامله قراردادی است که به خریدار حق خرید‌وفروش دارایی اساسی با قیمت و در تاریخ سررسید مشخص می‌دهد. انواع اختیار معامله و نحوه خرید‌وفروش آن را در کارگزاری سرمایه و دانش بخوانید.

اختیار معامله چیست و چرا باید درباره آن بدانیم؟ بازارهای مالی مانند بازار بورس پر از اصطلاحات و قراردادهایی است که هرکدام به دلیل و برای پیش برد هدف خاصی توسعه پیدا کرده‌اند.
شاید با خود بیندیشید که آیا نیاز به شناخت تمام این قراردادها و اصطلاحات داریم یا خیر؟ واقعیت این است که برای معامله در بازار بورس و فعالیت در آن، خیر؛ نیاز به کسب اطلاعات درباره همه این قراردادها ندارید. اما بسیاری از این قراردادها در عین اینکه ممکن است ناشناخته باشند، نحوه اجرای بسیار ساده‌ای داشته و سودهای بسیار کلانی هم در پشت آن‌ها مخفی است که تنها با مطالعه یک مقاله ساده می‌توانید به درک درستی از آن‌ها رسیده و سود خوب و راحت‌تری نیز از آن‌ها کسب کنید. قراردادهای اختیار معامله نیز از این جمله هستند.

در این مقاله با شما همراه شده‌ایم تا به‌صورت مفصل و البته دقیق و حرفه‌ای به تشریح تمام نکات مربوط به قراردادهای اختیار معامله بپردازیم. با بررسی مزایای اختیار معامله و نکات دقیق عملیاتی‌سازی آن متوجه خواهید شد که این اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن قرارداد برخلاف ظاهر پیچیده‌ای که از اسم آن پیداست، مفهوم ساده‌ای داشته و استفاده از آن می‌تواند سود خوبی در بازار برای کاربر با ریسک پایین‌تر نسبت به معاملات معمول در بازار بورس رقم بزند.

اختیار معامله چیست

برای درک اینکه معاملات اختیار معامله چیست, ابتدا باید به تعریف خود اختیار معامله بپردازیم. اختیار معامله یا به‌اصطلاح انگلیسی Option یکی از اصطلاحات رایج در بازارهای مالی است که البته در قراردادهای تجاری معمول هم از آن به‌وفور استفاده می‌شود و تنها مختص بازار بورس و بازارهای مالی نیست.

در قرارداد اختیار معامله در لحظه هیچ خرید یا فروشی صورت نمی‌گیرد. در این قرارداد طرفین بر روی امکان خرید یا فروش یک کالا یا سهام در بورس با قیمت مشخص و در یک تاریخ مشخص توافق می‌نمایند.

این نوع از قراردادها بیشتر به دلیل ابهام در شرایط آتی و عدم امکان پیش‌بینی دقیق آینده به وجود آمده است. دو طرف معامله یعنی خریدار و فروشنده به دنبال کسب سود حاصل از پیش‌بینی و تحلیل خود از شرایط بازار هستند. اما با این ترفند به‌نوعی ریسک خود را کاهش می‌دهند.

اختیار معامله به‌طرف خریدار قرارداد این اجازه را می‌دهد که در تاریخ اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن مشخص‌شده در متن قرارداد به‌عنوان تاریخ سررسید، با همان قیمت اولیه و مشخص‌شده در روز بستن قرارداد، برای خرید سهام موردنظر یا فروش آن اقدام کند.

قیمت فعلی سهام هیچ تأثیری در این قرارداد نخواهد داشت. البته این مهم برای خریدار یک اختیار خواهد بود و هیچ تعهد یا اجباری دراین‌باره وجود ندارد . اما درصورتی‌که هیچ اقدامی دراین‌باره نکند، عملاً پول پرداخت‌شده اولیه برای خرید سهام اختیار معامله را از دست خواهد داد.

کد اختیار معامله چیست

اما کد اختیار معامله چیست و چگونه باید آن را تهیه کنیم؟ برای استفاده از مزایای اختیار معامله و استفاده از قراردادهای اختیار معامله نیاز به داشتن کد بورسی مخصوص دارید. به این معنی که با همان کد بورسی معمول نمی‌توانید برای انجام معاملات اختیار یا آپشن اقدام کرده و نیاز به استفاده از کد مخصوص خواهید داشت.

برای این منظور شما می‌توانید با مراجعه به کارگزاری‌های مجاز که امکان استفاده از قراردادهای اختیار معامله را دارند، کد مخصوص برای این معاملات را دریافت کرده و سپس به‌راحتی برای انجام معاملات در این بازار نیز اقدام کنید. فرآیندی که به‌سادگی و برای هرکسی در دسترس است.

بازار اختیار معامله چیست

بازار اختیار معامله بخشی از بازار بزرگ بورس است که در آن به‌جای خریدوفروش سهام بورسی، قراردادهای اختیار معامله خریدوفروش می‌شود. برای دسترسی به این بازار که به‌صورت آنلاین و اینترنتی می‌توانید رد آن فعالیت کنید، می‌بایست از پلتفرم‌های ارائه‌شده در کارگزاری‌های مجاز استفاده کنید.

دقت کنید که امکان ورود به این بازار و انجام معاملات در آن در لحظه تنها با استفاده از پلتفرم یک کارگزاری برای شما مقدور خواهد بود و در صورت اقدام از طریق یک کارگزاری از طریق سایر نمی‌توانید برای خریدوفروش این قراردادها اقدام کنید.

اوراق اختیار معامله چیست

اوراق اختیار معامله چیست و چه مشخصاتی دارد؟ وقتی صحبت از خریدوفروش سهام اختیار معامله می‌شود، درواقع شما در حال خریدوفروش اوراق بهاداری با عنوان اوراق اختیار معامله هستید. این اوراق شامل تمام مشخصات مربوط به این اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن معامله اعم از تاریخ سررسید، قیمت، نوع قرارداد و مشخصاتی ازاین‌دست هستند. در لحظه خریدوفروش شما می‌توانید تمام این مشخصات را برای آن مشاهده کرده و سپس برای خرید و انجام معامله بر روی آن تصمیم بگیرید.

مثال برای اختیار معامله

برای درک هر چه بهتر قراردادهای اختیار معامله بایستی شما را با یک مثال ساده دراین‌باره همراه کنیم. فرض کنید قیمت سهام شرکت مخابرات ایران با نماد اخابر در بازار 1000 تومان است.
یکی از سهام‌داران این شرکت بر این باور است که قیمت سهام شرکت در چندماهه آینده با افت روبرو شده و ممکن است به 900 تومان برسد. اما بااین‌حال دراین‌باره مطمئن نیست و تمایل به فروش قطعی سهام خود ندارد. وی با تعریف قراردادهای اختیار معامله اقدام به عرضه این قراردادها با قیمت مشخص برای مثال 200 تومان در بازار می‌نماید.

شما به‌عنوان خریدار و با تصور اینکه قیمت اخابر می‌تواند در چند ماه آینده روند صعودی داشته باشد، وارد معامله‌شده و اوراق اختیار معامله عرضه‌شده را با قیمت 200 تومان خریداری می‌کنید.
در زمان سررسید این حق برای شما وجود دارد که تعداد سهام درج‌شده در قرارداد را با همان قیمت 1000 تومان توافق شده خریداری نموده و مالک آن‌ها شوید. قیمت فعلی سهام اخابر در این مهم هیچ تأثیری نخواهد داشت. حال اگر قیمت بالا رفته باشد، شما سود کرده‌اید و اگر قیمت پایین آمده باشد، شما ضرر.
البته دقت کنید که شما این اختیار را نیز خواهید داشت که برای خرید سهام اقدام نکنید. در این شرایط تنها همان 200 تومانی که در اول پرداخت کرده‌اید را از دست خواهید داد.

انواع اختیار معامله چیست

انواع اختیار معامله چیست و هر یک چه شرایطی دارند؟ نوبت به معرفی انواع اختیار معامله می‌رسد. البته باید متذکر شویم که دسته‌بندی‌های مختلفی برای قراردادهای اختیار معامله وجود دارد که هر یک بنا به شرایط خاصی صورت گرفته است. در ادامه سعی می‌کنیم تا اصلی‌ترین دسته‌بندی‌ها و انواع اختیار معامله را برای شما تعریف کنیم و توضیحات کافی درباره هر یک را با شما در میان بگذاریم.

اختیار خرید معامله چیست

یکی از انواع اختیار معامله اختیار خرید است. در این قرارداد شخص خریدار این حق را خواهد داشت تا در تاریخ سررسید برای خرید مقدار سهام مشخص‌شده در قرارداد با همان قیمت مشخص‌شده اقدام نماید.

اختیار فروش معامله چیست

در مقابل اختیار خرید معامله اختیار فروش معامله قرار دارد. در این قرارداد شخص خریدار این حق را خواهد داشت تا در تاریخ سررسید برای فروش مقدار سهام تعیین‌شده در قرارداد با همان قیمت مشخص‌شده اقدام نماید.

اختیار معامله اروپایی چیست

یکی از انواع اختیار معامله مدل اروپایی آن است. در این نوع از قراردادها شخص خریدار تنها در تاریخ سررسید می‌تواند برای اختیار خود اقدام نماید.

اختیار معامله آمریکایی چیست

در این نوع از انواع قرارداد اختیار معامله شخص خریدار می‌توان در بازه زمانی زمان خرید تا سررسید برای استفاده از حق و اختیار خود در متن قرارداد اقدام نماید.

اختیار معامله برمودایی

نوعی از قراردادهای بینابین اروپایی و آمریکایی است که در آن ممکن است امکان استفاده از اختیار در تاریخ سررسید و یا تاریخ‌های مشخص‌شده قبل از سررسید برای خریدار وجود داشته باشد.

قراردادهای اختیار معامله سهام

این دسته از قراردادهای اختیار معامله به اختیار خریدوفروش سهام بورسی اطلاق می‌شود. برای اکثر سهام بورسی موجود در بازار بورس ایران این قراردادها تعریف شده‌اند و در دسترس کاربران قرار دارند.

سایر انواع قرارداد اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله دیگری برای روابط تجاری معمول در بازار تعریف می‌شود که کمتر در بازار بورس استفاده داشته و بیشتر مختص سایر بازارها و روابط تجاری میان افراد هستند. برای مثال قرارداد اختیار معامله بر روی اوراق قرضه، اختیار معامله بر روی نرخ بهره، اختیار معاملات ارزی، اختیار معاملات کالایی و مواردی ازاین‌دست را می‌توان در این دسته قرار داد.

مزایای قرارداد اختیار معامله

احتمالاً تا به این جای مقاله درک کرده‌اید که قرارداد اختیار معامله چیست و چه انواعی دارد. اما برای درک هر چه بهتر آن باید به بررسی مزایای اختیار معامله نیز بپردازیم. مزایای اختیار معامله بر ای هر دو طرف قابل‌بررسی است و هر دو طرف می‌توانند از این مزایا برای کسب سود استفاده نمایند. در ادامه این مزایا را باهم بررسی می‌کنیم.

امکان استفاده از اختیار معامله به‌عنوان اهرم مالی

فرض کنید که شما قصد خرید سهام یک شرکت در حجم بالا را داشته اما پول نقد کافی برای این خرید را ندارید. در چنین مواقعی قرارداد اختیار معامله می‌تواند به مانند یک اهرم مالی برای شما عمل کرده تا با قیمت کمتری برای این خرید اقدام نمایید.

مدیریت ریسک هم برای خریدار و هم برای فروشنده

هر دو طرف در این معامله می‌توانند برای مدیریت ریسک خود اقدام کنند. به این معنی که خریدار با این ترفند در صورت واردشده سهام به ضرر، هزینه کمتری متقبل خواهد شد و فروشنده نیز در صورت وارد شدن به ضرر می‌تواند بخشی از ضررهای خود را با قیمت قرارداد اختیار معامله جبران کند.

کسب درآمد از خریدوفروش قراردادهای اختیار معامله

کاربران می‌توانند جدای از بحث سود و ضرر مربوط به نوسانات از خریدوفروش خود این اوراق نیز سود کسب نمایند. البته این مهم مبتنی بر شرایط مندرج در متن قرارداد خواهد بود.

نحوه خریدوفروش اختیار معامله

در حال حاضر تعداد شرکت‌های محدودی در بازار بورس تهران امکان خریدوفروش قرارداد اختیار معامله را دارند. کاربران می‌توانند با خدمات این مجموعه‌ها برای خریدوفروش این سهام اقدام کنند. البته نیاز به دریافت کد اختیار معامله مخصوص خواهید داشت. نحوه خریدوفروش اختیار معامله خیلی پیچیده نیست و تفاوتی با خریدوفروش سهام عادی ندارد. البته قدرت تحلیل کاربر در این شرایط بسیار اهمیت دارد.

در بازار بورس ایران استفاده از قرارداد فروش چندان کاربردی نبوده و خیلی رایج نیست و بیشتر کاربران به دنبال کسب سود از قراردادهای اختیار معامله خرید می‌باشند. ازاین‌رو صعودی بودن قیمت در آینده می‌تواند اهمیت بسیار زیادی برای این منظور داشته باشد.

به‌صورت کامل و جامع پاسخ پرسش سهام اختیار معامله چیست را برای شما تشریح کردیم. با این موارد اکنون شما می‌دانید که این قراردادها چه ابزاری هستند و چه هدفی در پشت آن‌ها وجود دارد.

استفاده از این قراردادها می‌تواند باعث افزایش میزان سود شما در بازار بورس البته با تحلیل درست بازار شده و سود شما را نسبت به شرایط معمول چند برابر نماید. اما دقت کنید اینکه شما درک کنید که اختیار معاملات چیست تنها بخشی از مسیر رسیدن به سود با استفاده از این روش است و هم چنان نیاز است تا کاربران ازنظر قدرت تحلیلی خود را تقویت کرده و با استفاده از روش‌های موجود، دقیق‌تر از همیشه برای پیش‌بینی آینده قیمت سهام اقدام نمایند.

حسابداری نوین

**دانش هر فرد نه دارایی اوست نه سرمایه او بلکه بدهی او به جامعه است **

قراردادهای اختیار معامله و کنترل ریسک سرمایه گذاری

قراردادهای اختیار معامله و کنترل ریسک سرمایه گذاری

قراردادهای اختیار معامله، محبوب ترین و مهم ترین اوراق مشتقه می باشند که نه تنها ریسکی به مراتب کمتر از قراردادهای آتی دارند، بلکه راهبردهای متعددی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و کسب سود داشته و با قراردادهای آتی در این مقام قابل مقایسه نیستند.

همانطور که از نام این اوراق می توان استنباط نمود، قراردادهای اختیار معامله به خریدار خود "حق یا اختیار" خرید و یا فروش یک دارایی را به قیمتی مشخص طی یک دوره زمانی واگذار می کنند. این قرادادها به دو دسته طبقه بنــــدی می شونــــد کــه عبارت از قـــراردادهــــای حق خرید " Call Option " و قــرارداد حـــق فــروش " Put Option " می باشند.

از آنجا که بطور معمول هر قرارداد دو طرف دارد، در مقابل خریدار این اوراق، فروشنده ای وجود دارد که در ازای دریافت مبلغی " Premium " متعهد می شود که در طی دوره قرارداد، چنانچه خریدار اختیار معامله بخواهد، دارایی مورد قرارداد را با قیمت از پیش تعیین شده مندرج در قرارداد به او واگذار نماید و یا از او خریداری نماید. بنابراین قراردادهای اختیار معامله برای خریداران آنها ایجاد حق انتخاب می نمایند و برای فروشندگان این قراردادها تعهدآور می باشند.

تعدد و فراوانی راهبردها و استراتژی های اوراق اختیار معامله قابلیت انعطاف زیادی به آنها داده است، بطوریکه کلیه سرمایه گذاران با هر درجه ای از ریسک پذیری می توانند از آنها در شرایط رونق و رکود بازار بهره بگیرند و ریسک های سرمایه گذاری خود را حذف و یا کاهش دهند و در رکودی ترین و پرنوسان ترین شرایط برای خود ایجاد سود نموده و ریسک سرمایه گذاری هایشان را کاملا کنترل نمایند، در حالیکه قراردادهای آتی دارای ریسک زیادی بوده و بالقوه می توانند زیانهای عمده ای را به سرمایه گذاران تحمیل کنند. اما نکته مهمی که نمی باید از نظر دور داشت، آشنایی و احاطه به مکانیزم استفاده از این اوراق و چگونگی بکارگیری استراتژی های اوراق اختیار است که در غیر اینصورت می تواند به زیانهای عمده ای منجر شود.

امروزه در بازارهای مالی جهان، اوراق اختیار معامله سهام، کاربرد فراوانی داشته و کمتر سرمایه گذار حرفه ای است که از این گونه قراردادها استفاده نکند. گرچه قراردادهای "اختیار معامله سهام" بیش از هر اوراق اختیار معامله دیگری کاربرد جهانی دارند، اما استفاده از قراردادهای اختیار در معاملات اوراق قرضه، ارزهای معتبر جهانی، شاخص های سهام و انواع کالاهای استراتژیک و اساسی نیز بسیار معمول است.

شباهت های قراردادهای آتی و اختیار معامله

هر دوی این اوراق در زمره اوراق مشتقه می باشند که ارزش آنها بستگی به دارایی های تحت پوششان دارد. اینگونه قراردادها بین دو طرف که یکی خریدار و دیگری فروشنده است منعقد می شوند و اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن عمری محدود داشته و دارای سررسید می باشند و از اهرم مالی استفاده می کنند و جمع جبری سود و زیان طرفین قرارداد همیشه برابر صفر است. به بیان دیگر میزان سود یک طرف قرارداد دقیقا برابر زیان طرف دیگر است که این خاصیت را در اصطلاح غرب " Zero Sum Games " می نامند.

تفاوت های قراردادهای آتی و اختیار معامله

گرچه اوراق اختیار معامله و آتی دارای مشابهت های اصولی می باشند، اما تفاوتهای عمده و حائز اهمیتی نیز در میان این دو دسته اوراق مشتقه وجود دارد که اطلاع از آنها برای سرمایه گذاران ضروری است. شاید از هردوی این قراردادها در حصول به اهداف مشابه سرمایه گذاری استفاده شود، اما روشهای بکارگیری این ابزار در تحقق اهداف سرمایه گذاری کاملا متفاوت است. در یک دسته بندی کلی می توان سه تفاوت را بین اوراق آتی و اختیار معامله مطرح نمود.

اول آنکه اوراق اختیار معامله به دارنده آن حق خرید یا فروش دارایی را می دهند، به معنی دیگر خریدار می تواند از این حق به دلخواه خود استفاده کند و یا آن را فراموش نماید و حق خود را اعمال نکند. در حالیکه اوراق آتی برای طرفین قرارداد تعهد ایجاد می نمایند و هیچیک از طرفین قادر نیستند از اجرای تعهدات خود سرباز بزنند. به بیان دیگر اوراق اختیار معامله برای خریدار آنان ایجاد حق می نمایند، در حالیکه خریداران اوراق آتی دارای تعهد می باشند. دارنده اوراق اختیار معامله می تواند در صورتیکه شرایط به نفع او نباشد، از انجام معامله خودداری نموده و هزینه او محدود به همان مبلغ کوچک اولیه ای است که برای ایجاد حق و یا اختیار به فروشنده پرداخت نموده است. اما از آنجا که اوراق آتی برای خریدار و فروشنده ایجاد تعهد می کنند، لذا معامله گران همیشه در معرض ریسک جدی قرار داشته و چنانچه ارزش دارایی مورد معامله در جهت خلاف انتظار معامله گر حرکت کند، زیان فراوانی می بینند. این خاصیت بسیار پراهمیت موجب شده است که اوراق اختیار معامله مجبوبیت بیشتری از اوراق آتی داشته و کاربرد آنان در انواع سرمایه گذاری های اوراق بهادار بسیار گسترده تر از اوراق آتی است.

دومین تفاوت بین اوراق اختیار معامله و اوراق آتی، قیمت دارایی مورد قرارداد است. اوراق آتی دارای قیمت هدف نیستند و مشارکت کنندگان در بازار مذکور با قیمت های اعلام شده وارد بازار می شوند و سود و زیان معامله به محض فاصله گرفتن قیمت قرارداد آتی از قیمت اولیه ورود به بازار نمایان می شود و تا هنگام سررسید، این قیمت در حال نوسان خواهد بود و ارزش قرارداد نوسان می کند، و همیشه دارای ارزش است و رابطه خطی با دارایی مورد قرارداد دارد. در حالیکه قراردادهای اختیار معامله دارای قیمت هدف می باشند و چنانچه قیمت دارایی در طول دوره قرارداد به قیمت مذکور نرسد، دارای ارزش نخواهند بود و قرارداد در پایان کار با ارزش صفر باطل خواهد شد.

سومین تفاوت آن است که در قراردادهای آتی هزینه یا کارمزدی برای ورود به بازار وجود ندارد، اما برای ورود به بازار اختیار معامله، هزینه و کارمزدی باید به فروشنده اوراق اختیار پرداخت شود (Premium) . اندازه این کارمزد بستگی به ارزش دارایی و مدت زمانی است که تا سررسید وجود دارد. ارزش ذاتی اوراق اختیار معامله مابه التفاوت قیمت دارایی از قیمت هدف می باشد که در اختیار خرید مازاد قیمت دارایی از قیمت هدف است و در اختیار فروش مازاد قیمت هدف از قیمت دارایی است.

قیمت هدف – قیمت دارایی = ارزش ذاتی اختیار خرید

قیمت دارایی – قیمت هدف = ارزی ذاتی اختیار فروش

تفاوتهای میان اوراق آتی و اختیار معامله مبین آن است که ریسک و بازده این اوراق با یکدیگر بسیار متفاوت است. قراردادهای آتی پرریسک ترین اوراق بهادار جهان می باشند، در حالیکه اوراق اختیار معامله ریسکی کمتر داشته و خریداران این اوراق، همیشه با ریسکی محدود و بازده ای نامحدود مواجه هستند. اما فروشندگان اوراق اختیار دارای ریسکی مشابه با قراردادهای آتی هستند و معمولا مورد استفاده سرمایه گذاران حرفه ای می باشند که با اتخاذ استراتژی های چندگانه از بکارگیری آنها سود می برند.

برگرفته از سایت آواگلد

با عرض سلام به خدمت بازدید کنندگان محترم
امیدوارم که مطالب این ویلاگ مورد عنایت شما قرار گیرد
با تشکر
سجاد سالاری
کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه مازندران
به نام خداي حسابگر و حسابرس ،حسابدار زمين و آسمان و هر آنچه در اوست. هم او که افتتاحيه و اختتاميه‌ي همه‌ي کتاب‌ها و حساب‌ها است.

ترازش هميشه موزون است و موجودي‌هايش همواره در فزون. مطالبات مشکوک الوصولي ندارد، زيرا کسي از قدرت لايزال او نمي‌تواند بگريزد. استهلاک انباشته محاسبه نمي‌کند چون در سيطره‌ي حسابداري او چيزي بي‌ارزش نمي‌شود. به کسي ماليات نمي‌دهد و از کسي به ناحق چيزي نمي‌گيرد. نه شرکت سهامي است و نه تضامني. هيچ شراکتي با احدي ندارد. خود مالک است و بي‌رقيب. تلفيق و ادغام و ترکيب در حوزه‌ي شخصيتش پيش‌بيني شده است. حسابداري تورمي ندارد، زيرا ارزش‌ها در نظرش تغيير ناپذيرند. حسابداريش آن‌قدر خالص است که دوره‌ي مالي در آن تعريف ناشدني و واحد پولي در آن بي‌معنا است. عملکرد او به دوره‌ي محدودي منحصر نيست و ازل تا ابد را در بر مي‌گيرد. تداومش يک فريضه نيست، بلکه يک اصل و حقيقتي محض است. مديريتش حسابداري و حسابداريش مديريت که بر مدار عدالت استوار است و به مثقال و ذره هم مي‌رسد و چيزي از قلم نمي‌افتد. فضل و بخشش او بر محور اهميت مي‌چرخد و سرمايه‌ي بندگان اميدواري به اوست و همان است که رهايي‌بخش آنان از حساب و کتاب روز جزا خواهد بود .

اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله چیست ؟ بیشتر فعال‌های بورس فقط با خریدوفروش اوراق بهادار آشنا هستند. اما به‌غیر از این اوراق، اوراق و قراردادهای دیگری در بورس تعریف می‌شوند. این ابزارهای مشتقه برای کاهش یا انتقال ریسک منتشر می‌شوند. یکی از ابزارهای مالی پرکاربرد اختیارهای معامله هستند. این اختیارها تاکنون بیشتر در بورس کالا استفاده می‌شدند. اخیرا در رابطه با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در بورس اوراق بهادار اخبار متعددی منتشر شده است. در این مقاله قصد داریم ابتدا با سازوکار انواع اختیار معامله آشنا شویم و سپس به توضیح اختیار فروش تبعی، چگونگی خرید این اوراق و نقش آن‌ها در کاهش ریسک سرمایه‌گذاری‌ها صحبت کنیم.

اختیار معامله چیست؟

هروقت شما با اراده خودتان، به‌طور مستقل و بدون اجبار، تصمیم به انجام کاری بگیرید، یعنی به‌طور اختیاری عمل کرده‌اید. ابزارهای مالی متعددی برای مدیریت ریسک در بازارها وجود دارند که برخی از آن‌ها حالت اختیاری دارند و برخی دیگر اجباری.

برای مثال قراردادهای آتی نمونه‌ای از ابزارهای مالی هستند که در صورت خرید آن‌ها باید در تاریخ معین به تعهدات خود عمل کنید. در این قرارداد نمی‌توانید تا تاریخ درج شده در قرارداد صبر کنید سپس وضعیت بازار را بسنجید و اگر به نفعتان بود به تعهدات خود عمل کنید. در واقع شما مجبورید بدون توجه به وضعیت بازار به تعهدات خود عمل کنید حتی اگر به ضررتان باشد.

برای رفع این مشکل قراردادی طراحی شد که در آن پایبند بودن به مفاد قرارداد اجباری نبود. یعنی با استفاده از این قرارداد می‌توانید در تاریخ سررسید بازار را از تمامی جهت‌ها بررسی کنید و اگر به نفعتان بود به تعهدات خود عمل کنید. اگر در قرارداد موردی ذکر شده باشد که در صورت عمل به آن دچار ضرر و زیان شوید، می‌توانید تعهدات خود را انجام ندهید.

با بررسی میان ابزارهای مالی موجود می‌توان فهمید که اختیار معامله‌ها از امکانات بیشتری نسبت به سایر ابزارها برخوردارند. داشتن اختیارات بیشتر نسبت به سایر ابزارهای مالی باعث شده که قیمت اختیارها بیشتر از سایر ابزارها باشد.

اختیار معامله از ابزارهای مشتقه به حساب می‌آید. اوراق مشتقه، اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. در واقع این اوراق خود ارزش خاصی ندارند و می‌توانند ارزش خود را از سهام، اوراق قرضه، ارز، کالا و. بگیرند.

ساز و کار اختیار معامله

همان‌طور که اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن گفته شد، اختیار معامله یک قرارداد است که بین دو شخص (خریدار و فروشنده) بسته می‌شود. مواردی چون تاریخ سررسید، دارایی مورد معامله، قیمت توافقی باید در قرارداد مشخص شوند. اختیار معامله دارای دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است.

اختیار خرید (Call Option)

فرض کنید شخصی دارای تعدادی سهم مشخص است. این شخص حدس می‌زند که قیمت این سهم در آینده کاهش پیدا ‌کند. بنابراین تصمیم می‌گیرد که بر روی سهام خود، اختیار خریدی منتشر کند.

در نقطه مقابل آن فرد شما قرار دارید و حدس می‌زنید که قیمت همان سهم در آینده نزدیک افزایش چشم‌گیری پیدا کند اما اکنون پول کافی برای خرید آن سهم ندارید. شما می‌توانید به شخصی که اختیار خرید این سهم را می‌فروشد (دارنده سهم) مراجعه کرده و در ازای پرداخت قیمت قراردادِ اختیار معامله، اختیار خرید این سهم را از فروشنده بگیرید.

با خرید این اختیار، در تاریخ سررسید حق این را دارید که اختیار خرید خود را اعمال کنید یا نکنید. اگر قیمت این سهم در تاریخ سررسید از قیمت توافق شده بین شما و فروشنده بیشتر باشد، شما حق استفاده از اختیار خرید خود را دارید و می‌توانید آن سهم را با قیمت توافق شده خریداری کنید.

اما اگر قیمت سهم مطابق با پیش‌بینی فروشنده تغییر کرده باشد و در تاریخ سررسید قیمت سهم در بازار آزاد پایین‌تر از قیمت توافق شده شما باشد، می‌توانید از اختار خرید خود استفاده نکرده و سهام را به‌طور مستقیم از بازار آزاد با قیمت پایین‌تر خریداری کنید.

در واقع شما با استفاده از این قرارداد اختیار خرید، ریسک معاملات خود را تنها با پرداخت قیمت قرارداد کاهش داده‌اید.

برای این‌که بیشتر با سازوکار اختیار خرید آشنا شویم بیایید این موضوع را با یک مثال ساده عددی بررسی کنیم.

مثال) فرض کنید شما حدس می‌زنید سهمی که الان 3000 تومان می‌ارزد در چند ماهه آینده قیمتش افزایش شدیدی خواهد داشت و ممکن است به 6000 تومان هم برسد.

در مقابل شما شخص دیگر پیش‌بینی می‌کند که بازار بورس چند ماهه آینده اصلاح داشته باشد. در این حالت این شخص اختیار خریدی را منتشر می‌کند و با قیمت 500 تومان به شما می‌فروشد. درواقع شما در ازای پرداخت این 500 تومان (قیمت اختیار خرید) این حق را پیدا می‌کنید که در تاریخ سررسید سهام را به قیمت توافق شده (قیمت توافق شده 4000) بخرید یا نخرید.

نمودار اختیار خرید برای فروشنده و خریدار

به نمودار بالا دقت کنید، اگر شما خریدار اختیار خرید هستید، خط سیاه مربوط به سود و زیان شما است. بیایید بررسی کنیم که این خط در هر نقطه چه چیزی را بیان می‌کند و دلیل رسم آن به این صورت چیست؟

وقتی یک اختیار خرید را از فروشنده می‌خرید، به اندازه قیمتِ خرید اختیار، هزینه می‌کنید. نقطه A که در نمودار رسم شده بیانگر همین موضوع است. مثلا شما اختیار خرید را به قیمت 500 تومان می‌خرید بنابراین نمودار سود و زیان شما از منفی 500 شروع می‌شود. با گذشت زمان و افزایش قیمت سهم به نقطه B یعنی همان قیمت توافقی می‌رسیم. در این قیمت چه از اختیار خرید خود جهت خرید سهم استفاده کنید و چه به‌طور مستقیم از بازار آزاد سهم بخرید فرقی به حال شما نخواهد کرد و شما هنوز هم به اندازه قیمت خرید اختیار خود دچار ضرر می‌شوید.

اگر قیمت به نقطه C برسد، در صورت استفاده از اختیار خود نه سودی به‌دست آورده‌اید و نه ضرری کرده‌اید. در این نقطه تغییرات قیمتی از نقطه B تا C، میزان هزینه‌ای که برای خرید اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن اختیار کرده‌اید (همان 500 تومان اولیه) را پوشش می‌دهد، به این نقطه، نقطه سر‌به‌سر نیز گفته می‌شود. در نقطه سربه‌سر سود و زیان با هم برابر و مساوی با صفر است. بعد از نقطه C در صورت اعمال اختیار خود سود خواهید کرد.

در واقع در این معاملات سود خریدار اختیار نامحدود و زیان او محدود به قیمت خرید اختیار است.

نمودار زرد مربوط به فروشنده اختیار خرید است و سود و زیان او را نشان می‌دهد. سود و زیان فروشنده اختیار دقیقا عکس سود و زیان خریدار آن است.

اختیار فروش (Put Option)

با خرید قرارداد اختیار فروش، این حق را پیدا می‌کنید که در تاریخی مشخص از آینده یک دارایی یا سهام را با قیمت توافق شده بفروشید یا نفروشید.

نمودار اختیار فروش برای خریدار و فروشنده

در این نمودار هم، همانند نمودار قبل، خط سیاه نشان‌دهنده وضعیت سود و زیان خریدار در قیمت‌های مختلف است.

فرض کنید یک موقعیت اختیار فروش روی سهام شرکت ایکس با پرداخت 500 تومان اتخاذ کرده‌اید. در این قرارداد علاوه‌بر قیمت توافقی 3000 تومان، تاریخ سررسید برای 6 ماه دیگر مشخص شده است. اگر بعد از گذشت 6 ماه و در تاریخ سررسید قیمت سهم کمتر از قیمت توافقی یعنی 3000 تومان باشد، کار درست این است که اختیار خود را اعمال کرده و سهم را با قیمت توافقی به فروشنده اختیار بفروشید. در این صورت لزوما سود نخواهید کرد، اما چرا؟

مبلغی که بابت خرید اختیار فروش پرداختیم را به یاد بیاورید، اگر مبلغ بازار سهام مورد نظر از مجموع قیمت توافقی با قیمت اختیار بیشتر باشد، سود می‌کنید. اما اگر بین محدوده C تا B باشد، که در صورت اعمال اختیار، کمتر ضرر خواهید کرد.

اما اگر قیمت سهم در بازار آزاد بیشتر از قیمت توافقی 3000 تومان باشد، کار درست این است که اختیار خود را اعمال نکنید. در این حالت حداکثر زیان شما برابر است با مبلغی که بابت خرید اختیار فروش (500 تومان) پرداخت کرده‌اید.

در چه صورت فروشنده اختیار فروش سود می‌کند؟

اگر قیمت بازار سهم بیشتر از قیمت توافقی بین شما و فروشنده باشد، شما اختیار خود را اعمال نخواهید کرد و فروشنده به اندازه قیمت فروش اختیار فروش به شما سود خواهد کرد.

اما اگر قیمت بازار سهم از قیمت توافقی شما کمتر باشد، شما اختیار را اعمال خواهید کرد. در این صورت فروشنده اختیار مجبور می‌شود که سهام شما را با قیمت توافقی از شما خریداری کند.

درواقع می‌توان گفت که سود فروشنده اختیار فروش محدود است (به اندازه قیمت فروش) اما زیان فروشنده نامحدود است. هر چه قیمت سهم بیشتر کاهش پیدا کند، زیان فروشنده اختیار بیشتر خواهد شد.

قرارداد اختیار معامله می‌تواند روی سهم، سلف، ارز، کالا و. بسته شود. برای پوشش ریسکی که نوسانات قیمت برای دارندگان این دارایی‌ها ایجاد می‌کند دو ابزار اختیار خرید و فروش تبعی در نظر گرفته شده است. این دو اختیار از ابزارهای جذاب معاملاتی هستند که می‌توانند در بالا و پایین شدن بازار به حفظ سرمایه ما کمک کنند.

اختیار خرید تبعی

به‌طور کلی اختیار خرید تبعی، اختیاری است که می‌توانید روی دارایی خود مانند سهم (در صورت وجود) بخرید. براساس این اختیار عرضه کننده (فروشنده، شرکت تولیدی)، ‌اختیارِ خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال در تاریخ سررسید خواهد داشت. منظور از قیمت اعمال، قیمتی است که در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه ثبت شده است. این نوع اختیار خرید در بازار اوراق بهادار ایران کاربرد چندانی ندارد.

اختیار فروش تبعی

دستورالعمل عرضه اوراق اختيار فروش تبعی برای سهام شركت‌های پذيرفته در مرداد ماه 1391 به کارگزاری‌ها ابلاغ شد. به‌طور کلی اختيار فروش تبعی، اختیار معامله‌ای است كه بر اساس آن، اختيار فروش تعداد مشخصی از سهم پايه (سهامی که می‌توانید روی آن اختیار فروش را اخذ کنید) به قیمت تعيين شده (قیمت اعمال) در اطلاعیه‌ای که توسط شرکت منتشر می‌شود (اطلاعیه عرضه) در تاريخ اعمال به خريدار آن داده می‌شود.

فرض کنید تعداد زیادی از سهام یک شرکت را خریداری کرده‌اید اما از نوسانات بازار می‌ترسید. بنابراین می‌توانید با خرید اختیار فروش تبعی روی آن سهم، به‌نوعی از کسب حداقل سود بازار مطمئن شوید. با استفاده از این روش می‌توانید در مواقعی که آینده بازار مشخص نیست، یا زمانی که میزان هیجانات در بازار به حداکثر خود می‌رسد، ریسک از دست دادن کل سرمایه‌اتان را پوشش دهید. به این اوراق، اوراق بیمه سهام نیز گفته می‌شود.

این اوراق معمولا توسط سهامداران عمده حقوقی، شرکت‌های تابعه ناشر، صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی و صندوق توسعه بازار سرمایه در راستای پوشش ریسک و حمایت از سرمایه‌گذاران بازار منتشر می‌شوند.

این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند، یعنی شما نمی‌توانید این اوراق را زودتر از سررسید در بازار اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن معامله کنید و به شخص دیگری بفروشید. این اوراق باید تا سررسید نگه‌داری شوند.

اوراق اختیار فروش تبعی همانند سایر سهم‌های موجود در بازار دارای یک نماد معاملاتی هستند. با جستجوی نماد این اوراق در سایت tsetmc می‌توان تابلوی معاملاتی مربوط به این اوراق را مشاهده کرد و از قیمت آن‌ها مطلع شد. برای مثال نماد مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی سهم پایه بانک صادرات به صورت هصادر912 است. نمادهای مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی معمولا با حرف ه آغاز می‌شوند. عدد 912 نشان می‌دهد که تاریخ سررسید این قرارداد برج 12 سال 99 است. طبق این قرارداد شما مجاز هستید که در تاریخ 99/12/23 سهام وبصادر را به قیمت 3750 ریال بفروشید.

چه موقع اختیار فروش تبعی خود را اعمال کنیم؟

وقتی روی سهام پایه خود یک موقعیت اختیار فروش تبعی اتخاذ می‌کنید در واقع اختیار این را پیدا می‌کنید که سهام خود را در تاریخ سررسید به ناشر اوراق به قیمت توافقی بفروشید یا نفروشید. توجه کنید که برای خرید این اوراق باید حتما اصل سهام را داشته باشید تا اجازه خرید اختیار فروش تبعی توسط کارگزاری به شما داده شود. علاوه‌بر آن تنها به تعداد سهمی که دارید این اوراق تعلق می‌گیرد و نمی‌توانید بیشتر از تعداد دارایی خود اختیار فروش خریداری کنید.

در تاریخ سررسید اگر قیمت سهم شما پایین‌تر از قیمت توافقی در اختیار فروش باشد، می‌توانید سهام خود را با قیمت توافق شده در قرارداد به ناشر آن بفروشید و ناشر یا همان شرکت عرضه کننده اوراق موظف است که سهام شما را خریداری کند.

اما اگر قیمت دارایی پایه ببیشتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، می‌توانید (حق دارید) اختیار خود را اعمال نکرده و سهم خود را در بازار آزاد به قیمت روز بفروشید.

چرا یک شخص یا نهاد باید سهام را در قیمتی بالاتر از قیمت بازار خریداری کند؟

معمولا شرکت‌ها برای حمایت از قیمت سهام خود و عبور از وضعیت بد بازار اقدام به انتشار این اوراق می‌کنند. و یا می‌توان گفت با وجود این اوراق افراد اطمینان بیشتری نسبت به سهم پیدا می‌کنند و بیشتر به سمت آن جذب می‌شوند.

از طرف دیگر وقتی خریدارها خیالشان از بابت ریسک معاملات راحت شود، با اعتمادبه‌نفس بیشتری سهم می‌خرند و کم‌تر پیش می‌آید که کارشان به استفاده از حق فروش برسد.

در صورت عدم ایفای تعهد شرکت ناشر در سررسید، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

در صورت عدم ایفای تعهدات توسط ناشر در سررسید، خسارتی به شرح زیر به دارندگان اوراق تعلق خواهد گرفت:

مبلغ خسارتی که به ازای هر ورقه به دارندگان تعلق می‌گیرد برابر است با مابه‌التفاوت بین قیمت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی با قیمت پایانی سهم در سررسید به‌علاوه با قیمت پایانی سهم در سررسید ضرب در 2 درصد.

این مابه‌التفاوت در صورتی به دارنده اوراق پرداخت می‌شود که قیمت اعمال در سررسید بیشتر از قیمت پایانی سهم پایه در سررسید باشد. اگر قیمت پایانی سهم پایه در سررسید به تشخیص بورس منصفانه نباشد، بورس می‌تواند قیمت پایانی سهم را تعدیل می‌کند و تمامی خسارات بر مبنای قیمت تعدیل شده محاسبه خواهد شد.

اضافه کردن این نکته نیز خالی از لطف نیست که اوراق فروش مورد بحث در بازار سرمایه ایران از نوع اروپایی هستند نه آمریکایی. یعنی فقط در تاریخ سررسید قابل استفاده هستند. همچنین امکان معامله این اوراق وجود ندارد. این اوراق برای خریدار در حکم بیمه‌نامه هستند و او نمی‌تواند حق خود را به دیگری واگذار کند.

نظرات ارزشمند شما

لطفا اگر این مطلب برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.

ارائه قرارداد اختیار معامله با پشتوانه شاخص کل بورس تهران

اضافه شدن اختیار معاملات شاخص کل بورس به جمع آپشن های بازار سرمایه پس از تجربه انتشار اختیار معاملات صندوق های سرمایه گذاری و اهرمی در 4 ماه اخیر صورت می‌گیرد.

به گزارش اکوایران، مهدی زمانی سبزی، معاون عملیات بازار اعلام کرد: بورس اوراق بهادار تهران در حال بررسی ارائه قراداد آپشن یا اختیار معامله روی صندوق‌های شاخصی است که به زودی عملیاتی خواهد شد.

وی در ادامه صحبت های خود درباره‌ی اختیار معاملات صندوق های سرمایه گذاری منتشر شده گفت: بورس تهران از اسفند سال گذشته، قراردادهای اختیار معامله را بر روی دو صندوق سهامی پر معامله بازار یعنی صندوق «دارایکم» و «پالایش» که وابسته به دو صنعت بانک و پالایش نفت هستند ارائه کرد. همچنین در خردادماه سال جاری نیز قرارداد اختیار روی تنها صندوق اهرمی بازار سرمایه در نماد «اهرم» ارائه شده که مجموعا تاکنون حجم 1.7 میلیون قرارداد در نمادهای مذکور معامله انجام شده است.

مهدی زمانی سبزی درباره ی فعالیت بورس تهران در زمینه ارائه قرارداد اختیار معامله شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران اضافه کرد: بورس تهران ارائه قراداد آپشن یا اختیار معامله روی صندوق‌های شاخصی مرتبط با شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و یا سایر شاخص‌های موجود را مدنظر دارد و کارگروهی در حال بررسی و مذاکرات است تا این قراردادها بر روی این نوع اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن از صندوق‌ها نیز با کیفیت و نقدشوندگی مناسب ارائه شود.

همچنین بورس تهران در نظر دارد در حوزه بازارگردانی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، تعهدات بازارگردانی را متناسب با عملکرد بازارگردان تعیین کند، به این معنی که تعهدات بازارگردانی به عملکرد وی گره خورده و هر بازارگردانی که عملکرد بهتری داشته باشد، تعهداتش تعدیل شود. هدف این است که نقدشوندگی صندوق ها نسبت به گذشته افزایش یافته و فاصله قیمت در تابلوی بورس با NAV صندوق، حداقل شود.

تاریخچه اختیار معاملات در بورس تهران

کارهای پژوهشی اولیه در امکان سنجی پیاده‌سازی آپشن در اواخر دهه 80 شمسی انجام شد. در سال 1390 موافقت کمیته فقهی در شرعی بودن ابزار اختیار معامله و تصویب دستورالعمل اولیه معاملات قراردادهای اختیار معامله انجام شد. برای نخستین بار در 25 مرداد 1391 بر روی سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه قراردادهای اختیار فروش تبعی منتشر شد. در سه ماهه پایانی سال 92 و در شروع سال 93 بازار دچار ریزش شد و در تیرماه 1393 به صورت همزمان بر روی 29 سهم فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اوراق اختیار فروش تبعی با هدف حمایت از سهامداران تعریف و به بازار عرضه شد. در نهایت در تاریخ 17 آذر 1395 دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران توسط هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید.

کاربرد های اختیار معاملات

اختیار معاملات دارای کاربرد های فراوانی بوده که یکی از مهم ترین آن ها تنظیم ، تعدیل و کنترل دارایی پایه است. از این قرارداد ها می توان به عنوان سپر دفاعی برای پوشش ریسک سهام و یا دارایی پایه استفاده نمود. گاهی می توان از این اختیارات برای پیش‌بینی نوسانات بازار استفاده کرد.

با توجه به اینکه در قراردادهای اختیار معامله بازه زمانی در نظر گرفته می شود، سرمایه گذار یا همان خریدار این فرصت را دارد که برای تصمیم گیری مناسب زمان بخرد. خریدار می تواند تصمیم خود مبنی بر خرید یا فروش را تثبیت کند و در مدت زمان باقیمانده تصمیم بگیرد که چه زمانی سهام خود را بفروشد و یا نگه دارد.

آورده اولیه خریدار یا سرمایه گذار در قراردادهای اختیار معامله، همان مبلغ اختیار معامله است، اما در صورتی که خریدار سود کند، ارزش سود وی چندین برابر آورده اولیه خواهد بود و اگر ضرر کند فقط به میزان آورده اولیه زیان خواهد دید.